کودکان و نوجوانان
اطلاعات عمومی
آیا می‌دانید؟
به کوشش حمید داوودآبادی. - تهران: مؤسسه فرهنگی هنری جناب فکه، (چاپ اول): 1380.
60 ص. - (مجموعه کتابهای سنگر، آیا می‌دانید؟؛ 1).
کتابنامه.
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب «آیا می‌دانید؟» شامل اخبار و اطلاعات معتبر و مستندی از وقایع و حوادث رخ داده در دوران انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس و سرگذشتنامه‌هایی از شهیدان و مبارزان است. از جمله مطالب مربوط به دفاع مقدس، موارد زیر است: «تاریخ و منطقه‌ی عملیاتی و تلفات و غنایم به دست آمده در عملیاتهای بیت المقدس، کربلای پنج، رمضان، والفجر یک، محرم، ظفر، عاشورای سه، مرصاد، بدر و فتح المبین، گزارش کریستین دوال از اردوگاه اسرای ایرانی در عراق، بمباران و موشکباران‌های شهرها، برخورد، منافقین و گروهکها در جنگ، بمباران شیمیایی حلبچه، کسب اطلاعات جاسوسی از ماهواره‌ها، شرکت رزمندگان در انتخابات، احتمال موشکباران شیمیایی تهران، برخورد صدام با مجروحان اسیر و...».
کوتاه و خواندنی از جنگ
گردآوری و تالیف: اردلان حمیدزاده. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1374.
48 ص. - (علم و جنگ؛ 1)
شمارگان: 6600 نسخه.
این کتاب که برای جوانان و نوجوانان نوشته شده، مجموعه‌ای از اطلاعات خواندنی درباره‌ی جنگ و مسایل مربوط به آن است. در هر یک از مباحث آن سعی شده است تا ضمن ارائه‌ی اطلاعات مختصر و مفید، جنبه‌های علمی موضوع هم مورد توجه قرار گیرد. کتاب، حاوی اطلاعاتی درباره ورزشهای رزمی، (انواع و کاربرد آنها)، سلاحهای جنگی، (همراه با توضیح مختصری درباره‌ی هر یک از آنها)، تعلیمات نظامی ضروری برای شرکت در مبارزات، راز و نیاز در جبهه و... است.
[ صفحه 1111]
فرهنگها
هر کسی کار خودش (فرهنگ مشاغل جبهه)
نوشته رحیم مخدومی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، سوره مهر، (چاپ اول): 1381.
142 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ 464: واحد کودک و نوجوان، دانستنی‌های جنگ؛ 2).
شمارگان: 4400 نسخه.
این کتاب، فرهنگ اصطلاحاتی است که همراه با خاطرات، مانند یک دایرةالمعارف ساده به تعریف و توضیح مشاغلی می‌پردازد. که در دوران دفاع مقدس جزو سازمان سپاه و بسیج بوده است. کتاب شامل دو بخش کلی است: «بخش اول (یگان رزمی): یگان و انواع آن (یگانهای مانوری، یگانهای پشتیبانی رزم، یگانهای خدمات پشتیبانی رزم) و بخش دوم (خاطرات یگانهای رزمی)». نظم کتاب براساس واحدها و یگانهای تابعه و زیر مجموعه‌ی بخشهای بالاتر است. برای مثال، یگانهای خدمات پشتیبانی رزم شامل: «پرسنلی (پرسنلی، کارگزینی، تعاون معراج شهدا و...)، بهداری (بهداری، بیمارستان صحرایی، پزشکی، بهیاری، امدادگری و...)، تبلیغات (تبلیغات، عقیدتی و...)، لجستیک (لجستیک، تدارکات، ترابری سنگین، ترابری سبک، تسلیحات و...)» است.
[ صفحه 1112]
روز شمارها
آسمان پر ستاره
به اهتمام مهدی غفارزاده؛ زیر نظر شورای نویسندگان و شورای تولید. - تهران: نشر تاریخ و فرهنگ، 1378.
[80] ص.: مصور (بخشی رنگی). - (تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان؛ کتاب 1360 - 6) (... سری کتابهای تاریخ و فرهنگ).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Starry Sky
شمارگان: 11000 نسخه.
مندرجات: چمران، تندیسی از عمل؛ جنگ در سال 60؛ جنگهای نامنظم؛ عملیات طریق القدس.
کتاب «آسمان پر ستاره» با هدف آشنا کردن کودکان و نوجوانان با تاریخ انقلاب اسلامی نوشته شده است و در آن، مهمترین رویدادهای سال 1360، همراه با تصاویر و عکسهای متعدد رنگی آورده شده است. در بخشهایی که در ارتباط با دفاع مقدس است، توضیحاتی درباره‌ی آوارگان و جنگزدگان خوزستانی و برجسته‌ترین اخبار مربوط به جنگ تحمیلی، از جمله وقایع جبهه‌ی دهلاویه، آورده شده است. در عملیات جبهه‌ی دهلاویه، مصطفی چمران، سروان رستمی، مقدم و حداد به شهادت رسیدند. در این کتاب، خاطرات کوتاهی از کودکان و نوجوانان جنگزده نیز آمده است. در مطلبی با عنوان «جنگ در سال 60» به عملیات نسبتا محدود در طول نه ماه اول سال 1360 اشاره شده است. همچنین از عملیات ثامن‌الأئمه (که در پنجم مهر ماه آغاز شد و 150 کیلومتر از خاک خوزستان را از دشمن باز پس گرفت) و عملیات طریق القدس (که در آذر ماه سال 60 به آزادسازی شهر بستان و 800 کیلومتر مربع از خاک کشور انجامید) اشاره شده است.
ایرباس - 300
زیر نظر: شورای نویسندگان و شورای تولید؛ به اهتمام: مناف یحیی‌پور،. - تهران: نشر تاریخ و فرهنگ، (چاپ اول): 1379.
[96] ص.: مصور (بخشی رنگی). - (تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان؛ کتاب 1367 - 13) (... سری کتابهای تاریخ و فرهنگ).
عنوان به انگلیسی: Airbas 300.
شمارگان: 10500 نسخه.
مروری بر مهمترین اتفاقات سال 1367 محتوای سیزدهمین کتاب از مجموعه‌ی «تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان» را تشکیل می‌دهد که با داستان کوتاه، شعر، خاطره و همچنین تصاویر رنگی از رویدادها تدوین شده است. حمله‌ی موشکی آمریکا به هواپیمای مسافربری ایران در فضای هوایی خلیج فارس یکی از حوادث دلخراش و مهم سال 1367 است که عنوان کتاب - ایرباس 300 - براساس آن انتخاب شده است. از جمله حوادث دیگر سال 1367 که در این کتاب، به آنها اشاره شده است، می‌توان به این موارد اشاره کرد: پیام نوروزی امام خمینی (ره)، پیروزی‌های رزمندگان اسلام در جنگ تحمیلی، ادامه‌ی موشکباران شهرها، راه‌اندازی اولین هلی‌کوپتر ساخت کشور با نام «شباویز»، انتخابات مجلس سوم، قبول قطعنامه‌ی 598 و پایان جنگ، عملیات مرصاد، المپیادهای علمی، تدوین آثار امام (ره)، بازسازی مناطق جنگ زده، و....
[ صفحه 1113]
بازگشت پرستوها
به اهتمام: قاسم کریمی زیر نظر: شورای نویسندگان و شورای تولید. - تهران: نشر تاریخ و فرهنگ، (چاپ اول): 1379.
80 ص. - (تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان؛ کتاب 1369 - 15) (... سری کتابهای تاریخ و فرهنگ).
عنوان به انگلیسی: The Returm of Swallows.
شمارگان: 10500 نسخه.
«بازگشت پرستوها» که اشارتی است به بازگشت آزادگان، عنوان پانزدهمین کتاب از مجموعه‌ی «تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان» است که در آن، خلاصه‌ای از مهمترین رویدادهای سال 1369 بازگو شده است. بازگشت آزادگان به وطن - رویدادی که خانواده‌های اسیران و مفقودالاثرها، مدت دو سال بیصبرانه منتظر آن بودند - یا تصاویری چند در این کتاب گزارش داده شده است. علاوه بر آن، «پیام نوروزی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، مراسم نخستین سالگرد ارتحال امام خمینی (ره)، زلزله‌ی رودبار و منجیل، المپیادهای علمی، رویدادهای ورزشی، دومین انتخابات مجلس خبرگان، سینمای ایران در سال 1369 و فیلمهای برگزیده، کتاب سال 1369 و کتابهای برگزیده‌ی این سال، تمبرهای تاریخی منتشر شده در سال 1369، روز شمار انقلاب»، سر فصلها و مطالب این کتاب را تشکیل می‌دهد که با تصاویری، اشعار، داستان‌های کوتاه و خاطراتی چند همراه هستند.
به سوی پیروزی
به اهتمام: مصطفی خرامان. - تهران: نشر تاریخ و فرهنگ، 1379.
[63] ص.: مصور (رنگی)، نقشه (رنگی)، جدول، نمونه، عکس، نمودار. - (تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان؛ کتاب 8 - 1362) (... سری کتابهای تاریخ و فرهنگ).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Towards Victory.
شمارگان: 11000 نسخه.
در هشتمین کتاب از مجموعه‌ی مصور «تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان»، مهمترین رویدادهای ایران در سال 1362 - به زبانی ساده همراه با داستان و شعر - برای مخاطبان کودک و نوجوان بازگو شده است. مهمترین حوادث روی داده در سال 1362، (که در این کتاب به آنها اشاره شده است) عبارتند از: سخنان امام خمینی (ره) در نوروز 1362، سلسله عملیات و پیروزی‌های رزمندگان اسلام در جنگ تحمیلی (عملیاتهای آفندی والفجر یک، والفجر دو، والفجر چهار و خیبر در مناطق فکه، حاج عمران، مریوان - بانه و هورالهویزه)، وضعیت آماری ایران در سال 1362، شروع به کار مجلس خبرگان رهبری، پیروزی‌های ورزشکاران ایرانی در سطح بین‌اللملی، سینمای سال 1362، کتابهای برگزیده‌ی سال 1362، تمبرهای تاریخی منتشر شده در این سال، و روز شمار حوادث سال 1362.
تجدید رابطه آمریکا و عراق: 31 شهریور تا 5 آذر 1363
نویسنده هادی نخعی؛ ویرایش ادبی محمدباقر مدنی. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، (چاپ اول): 1379.
116 ص. - (روز شمار جنگ ایران و عراق؛ کتاب سی و سوم).
منابع و ماخذ در انتهای هر بخش.
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب حاضر، شامل روز شمار مقطع زمانی 31 شهریور تا آذر 1363 است. متن کتاب به روزها تقسیم‌بندی شده و هر روز به مثابه یک فصل است که خود شامل مجموعه‌ای از گزارشها است. هر گزارش حاوی یک یا چند خبر و تحلیل مربوط به رخدادهای همان روز است که با شماره‌ای از گزارشهای قبل و بعد تفکیک شده است. این
[ صفحه 1114]
کتاب در مجموع شامل 66 روز شمار و 983 گزارش است. به این ترتیب، مجموعه‌ی مستندی از مهمترین حوادث و مسائل سیاسی، نظامی و اقتصادی جنگ در مقطع مذکور پیش روی خواننده قرار دارد که از آن جمله می‌توان به «پیامدها و بازتاب‌های انفجار سفارت آمریکا در بیروت، اقدامات وسیع تبلیغاتی و سیاسی ایران در آستانه‌ی ورود به پنجمین سال تجاوز عراق، (تحت عنوان هفته‌ی جنگ) و تجدید رابطه‌ی سیاسی بین آمریکا و عراق پس از هفده سال قطع رابطه» اشاره کرد. در بخش پایانی کتاب، گزارش روز شمار فشرده و اهم مطالب و فهرست راهنمایی نیز برای مراجعه سریع و پیدا کردن مطلب مورد نظر آورده شده است.
جنگ شهرها
به اهتمام: محمدرضا شمس؛ زیر نظر شورای نویسندگان شورای تولید. - تهران: نشر تاریخ و فرهنگ، (چاپ اول): 1379.
72 ص.: مصور (رنگی)، جدول. - (تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان؛ کتاب 1363 - 9) (... سری کتابهای تاریخ و فرهنگ).
عنوان به انگلیسی: War of Towns.
شمارگان: 10500 نسخه.
مجموعه‌ی «تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان» به منظور آشنایی نوجوانان با تاریخ و رویدادهای انقلاب اسلامی تهیه شده است. نهمین کتاب این مجموعه با عنوان «جنگ شهرها» به حوادث سال 1363 اختصاص دارد که طی آن، افزون بر حوادث جنگ تحمیلی، رویدادهای مهم کشور نیز با استفاده از تصاویر رنگی بازگو شده‌اند. برخی مطالب کتاب عبارتند از: «پیام نوروزی امام خمینی (ره)، مهمترین عملیاتهای جنگی در سال 1362، نامه‌ی منظوم پدری از جبهه به فرزندش، اخبار مربوط به جنگ، بمباران و حمله‌ی موشکی عراق به شهرهای ایران، عملیات بدر، عملیات عاشورا، استفاده عراق از سلاحهای شیمیایی، انتخابات دومین دوره مجلس شورای اسلامی و شروع به کار آن، دولت مهندس سید حسین موسوی و وزرای کابینه، بمب گذاری و ترورها توسط ضد انقلاب در سال 1363، مهمترین رویدادهای ورزشی، سینمای ایران در سال 1363، تمبرهای تاریخی منتشر شده در این سال. مطالب، با شعر، خاطره، داستان کوتاه و نوشته‌های ادبی همراه است و با گاهشماری رویدادهای این سال به پایان می‌رسد.
حلبچه خانه سوری
به اهتمام: مژگان شیخی؛ زیر نظر شورای نویسندگان شورای تولید. - تهران: نشر تاریخ و فرهنگ، (چاپ دوم): 1379.
79 ص.: مصور (رنگی). - (تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان؛ کتاب 10 - 1364) (... سری کتابهای تاریخ و فرهنگ).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Halabjeh: Soori’s House
شمارگان: 5000 نسخه.
چاپ اول: 1379. شمارگان: 10500 نسخه.
دهمین کتاب از مجموعه‌ی «تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان»، به بازگویی و توصیف مهمترین رویدادهای کشور در سال 1364 اختصاص دارد. این شماره نیز - همچون سایر مجلدات این مجموعه - با تصاویر رنگی و شعر و خاطره و داستان کوتاه همراه شده و با عنوان مستقل «حلبچه، خانه‌ی سوری» به چاپ رسیده و در آن، به ناگوارترین حادثه‌ی سال 1364، یعنی بمباران شیمیایی حلبچه اشاره شده است. برجسته‌ترین حوادث سال 1364 که در این جلد آمده، عبارتند از: بخشی از پیام نوروزی امام خمینی (ره)، مهار چاه نفتی نوروز که در جنگ آسیب دیده بود،
[ صفحه 1115]
بمباران و پرتاب موشک به مناطق مسکونی ایران از سوی دولت عراق، عملیاتهای قدس یک تا پنج، عملیات والفجر هشت (فتح فاو)، جنایات جنگی عراق در حلبچه، برپایی مراسم حج و شرکت گسترده‌ی حجاج ایرانی، رویدادهای مهم ورزشی، چهارمین انتخابات ریاست جمهوری، سینمای ایران در سال 1364، تمبرهای تاریخی منتشر شده در سال 1364، اسکناسهای چاپ شده در این سال. کتاب با گاهشمار حوادث سال 1364 به پایان می‌رسد.
روزهای سپید، سالهای سبز
به کوشش فرشته طائرپور، مینو کریم‌زاده، نورا حق‌پرست؛ پژوهش زهرا احمدی، نورا حق‌پرست، فاطمه بدر طالعی، فاطمه مددپور؛ طراحی و اجرا: حمید ترابلی. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1369.
بدون صفحه شمار.: مصور (بخشی رنگی).
گروه سنی «د».
ارزش روزها به اتفاقاتی است که در آن رخ می‌دهد و گرنه شنبه با پنجشنبه فرقی ندارد و هفتمین روز ماه با هفدهمین روز آن فرقی ندارد! این کتاب، تقویم سال 1369 هجری شمسی است ولی ویژگی خاص آن، درج رخدادهای هر روز از سال با تورق در تاریخ جمهوری اسلامی ایران است. وقایع مهم نه تنها به صورت ساده و مختصر در زیر هر یک از روزها نوشته شده، بلکه یک تاریخچه کوتاه، قطعه‌ای ادبی و گاهی نیز چکامه‌ای به همراه آن آمده است. بدین سان روزهای سپید سالهای سبز را یکی یکی، چون دانه‌های تسبیح، برشمرده است. از جمله رویدادهای مهمی که در این روز شمار به همت گزینشگران بیان شده است، می‌توان به این موارد اشاره کرد: روز جمهوری اسلامی، روز حمله‌ی عراق به ایران و روز فتح خرمشهر.
عبور از کارون
شورای نویسندگان و شورای تولید؛ به اهتمام: مصطفی خرامان. - تهران: نشر تاریخ و فرهنگ، (چاپ دوم): 1379.
79 ص.: مصور (رنگی)، نقشه، جدول، نمونه، عکس. - (تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان؛ کتاب 7) (... سری کتابهای تاریخ و فرهنگ).
عنوان به انگلیسی: Crossing Karun
شمارگان: 5500 نسخه.
مجموعه‌ی «تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان» با هدف معرفی اهداف و شرح وقایع مهم و تشریح چگونگی شکل‌گیری و پیروزی انقلاب و استقرار نظام جمهوری اسلامی تدوین شده است. در کتاب حاضر (هفتمین شماره از مجموعه‌ی یاد شده) وقایع سال 1361 بازگو شده است. در این کتاب، افزون بر بیان وقایع سیاسی و دست آوردهای انقلاب، به ویژه پیروزی‌های رزمندگان اسلام، به رویدادهای مهم این سال نیز اشاره شده که از آن جمله است: شهادت آیت‌الله صدوقی، چهارمین شهید محراب و آیت‌الله اشرفی اصفهانی، پنجمین شهید محراب؛ انتخابات مجلس خبرگان؛ اولین کنکور دانشگاه آزاد؛ عملیات بیت المقدس؛ عملیات والفجر؛ فیلمها و کتابهای برگزیده‌ی این سال و پیروزی‌های ورزشی ایران در سطح بین‌المللی. مطالب کتاب به صورت مصور و رنگی با طراحی‌هایی از موضوعات مطرح شده به طبع رسیده است.
[ صفحه 1116]
فهمیده، رزمنده کوچک
زیر نظر شورای نویسندگان و شورای تولید به اهتمام قاسم کریمی. - تهران: نشر تاریخ و فرهنگ، (چاپ اول): 1378.
[109] ص: مصور (رنگی)، جدول، عکس. - (تاریخ انقلاب برای نوجوانان؛ کتاب 1359، 5) (... سری کتابهای تاریخ و فرهنگ).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Fahmideh the Little Combatant
شمارگان: 11000 نسخه.
پنجمین جلد از مجموعه‌ی «تاریخ انقلاب برای نوجوانان»، حوادث تاریخ انقلاب اسلامی، در سال 1359، را در بر می‌گیرد. مطالب کتاب به صورت مصور و رنگی همراه با تصاویر و عکسهایی از رویدادهای فوق، به چاپ رسیده است. عناوین برخی از مطالب عبارتند از: انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاهها از پنجم مرداد 1359؛ عملیات سری آمریکا برای نجات گروگانهای آمریکایی و ناکامی آن در واقعه‌ی صحرای طبس؛ چگونگی انتخاب اولین نخست‌وزیر - شهید رجایی - در تابستان 1359؛ آغاز جنگ تحمیلی؛ زمینه‌ها و عوامل وقوع جنگ تحمیلی؛ سیر حوادث جنگ و مهمترین وقایع ماههای نخست شروع جنگ؛ حماسه‌ی شهادت شهید حسین فهمیده. در پایان کتاب، رویدادهای ورزشی، سینمای کودک و نوجوان در سال 1359، تصویر و مشخصات تمبرهای چاپ شده و سکه‌ها و اسکناسهای ضرب و توزیع شده، و سرانجام، روز شمار وقایع سال 1359 به چاپ رسیده است.
کرم ابریشم
به اهتمام: فرهاد حسن‌زاده؛ زیر نظر: شورای نویسندگان و شورای تولید. - تهران: نشر تاریخ و فرهنگ، (چاپ اول): 1379.
80 ص: مصور. - (تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان؛ کتاب 12 - 1366) (... سری کتابهای تاریخ و فرهنگ).
عنوان به انگلیسی: Silkworm Missile.
شمارگان: 10500 نسخه.
در دوازدهمین کتاب از مجموعه‌ی «تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان»، مهمترین رویدادهای سال 1366، به طور خلاصه و گذرا، برای مخاطبان بازگو شده و در آن، از شعر، داستان و خاطره، همراه با تصاویر رنگی متعدد نیز استفاده شده است. حوادث مهم سال 1366، که در این کتاب آمده است، عبارتند از: پیام نوروزی امام خمینی (ره)، عملیاتهای مختلف در جبهه‌های جنگ، تعطیلی حزب جمهوری، المپیادهای علمی، حمله‌ی نیروهای پلیس عربستان به زائرینی که برای برائت از مشرکان در مکه تظاهرات می‌کردند، تصویب قطعنامه‌ی 598 در سازمان ملل، شهادت تیمسار خلبان بابایی، رویدادهای ورزشی و موفقیتهای ورزشکاران ایرانی، حمله‌ی ایران با نوعی موشک (موسوم به «کرم ابریشم») به ناو آمریکایی در خلیج فارس، تأسیس مدارس غیرانتفاعی، تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام، حمله‌ی رژیم عراق به شهرهای ایران، سینمای ایران در سال 1366، کتاب سال در 1366، تمبرهای تاریخی منتشر شده در سال 1366، و روز شمار وقایع این سال.
موج اف. ام.
به اهتمام: قاسم کریمی؛ زیر نظر شورای نویسندگان و شورای تولید. - تهران: نشر تاریخ و فرهنگ، (چاپ اول): 1379.
[87] ص.: مصور (رنگی) - (تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان؛ کتاب 11 - 1365) (... سری کتابهای تاریخ و فرهنگ).
عنوان به انگلیسی: F.M. Frequency
شمارگان: 10500 نسخه.
[ صفحه 1117]
یازدهمین کتاب مجموعه‌ی «تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان» مروری گذرا به حوادث سال 1365 است که در قالب گزارش، روایت، خاطره، داستان و شعر همراه با تصاویر رنگی تهیه شده است. مطالب این جلد، عبارتند از: پیام نوروزی امام، تداوم جنگ تحمیلی و حملات رژیم عراق به شهرها، موفقیتهای ورزشی، عملیات کربلای یک در جبهه، احتکار و گرانفروشی، مشکلات اقتصادی، انفجار بمب در میدان فردوسی تهران، رویدادهای ورزشی، سرشماری عمومی، سید مهدی هاشمی و اقدامات و سرنوشت او، ماجرای مک فارلین، دیدگاههای متقابل ایران و آمریکا نسبت به هم، خاطرات و داستان‌هایی از دفاع مقدس، عملیات کربلای پنج، بمباران مدرسه‌ی دخترانه در میانه، پناهگاههای عمومی، افتتاح موزه‌ی ایران باستان، سینمای ایران در سال 1365، کتاب سال 1365، تمبرهای تاریخی منتشر شده‌ی سال 1365، ضرب سکه و اسکناس و روز شمار وقایع.
[ صفحه 1118]
عقیدتی
شهادت
تنظیم متن از گروه تحقیقات اسلامی کانون. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان؛ بنیاد شهید انقلاب اسلامی، (چاپ اول): 1364.
32 ص. - (مجموعه بیاض؛ دفتر اول).
شمارگان: 20000 نسخه.
مطالب کتاب «شهادت» - که برای نوجوانان نوشته شده است - در باب جهاد و شهادت بوده، عبارتند از: «جهاد و شهادت در قرآن، گفتاری از معصومین (ع) درباره‌ی شهادت، وصایایی از شهدای انقلاب اسلامی درباره‌ی اسلام، انقلاب و امام خمینی (ره)، گزیده‌ای از سخنان امام زمان (عج)، انتظار مهدی (عج)، شیعه‌ی منتظر کیست؟ و بخشهایی از وصایا و سخنان شهدای انقلاب و جنگ تحمیلی». برخی از شهدایی که مطالبی از آنان در این مجموعه موجود است، عبارتند از: «جمشید رئیسی، عرفان (حسین) مرتضوی، کریم کوهی، مجید دین پرست، جواد فروتن، مجید سلیمانی، مرتضی زندیه، علی پورقاسمیان، محمد رحیم زارع، حسنعلی مهدیه نجف‌آبادی و...».
[ صفحه 1119]
گزارش فعالیت نهادها
مهاجر در میهمانی خدا
تهران: بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی (واحد فرهنگی)، 1362.
16 ص.: مصور.
گروه سنی: «د».
این مجموعه، گوشه‌ای از فعالیت‌های بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی در استانهای مختلف را در ماه مبارک رمضان، در ارتباط با مهاجران جنگ تحمیلی نشان می‌دهد. بنیاد، در هر استان - در حد توان خود - خدماتی (از قبیل: تشکیل کلاسهای قرآن و احکام، دعوت از روحانیون برای تعلیم وظایف دینی و مذهبی، برگزاری مراسم نماز جمعه و نمایش فیلم) برای مهاجران جنگ تحمیلی انجام داده است.
[ صفحه 1120]
سفرنامه‌ها
دیداری از جبهه‌ی عشق و خون
ناصر ایرانی. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، (چاپ دوم): 1363.
126 ص.: مصور، عکس، نقشه.
گروه‌های سنی: «د» و «ه».
این کتاب شرح سفر نویسنده (ناصر ایرانی) به اهواز و جبهه‌های غرب و جنوب است؛ سفر به مناطق جنگزده، دمی با رزمندگان بودن، شنیدن سخنان و درک حالات آنان. نویسنده می‌گوید: «ابتدا حس تکلیف مرا به این سفر واداشت، ولی بعد بعد عظمت عشق و ژرفای دریای خونی که رزمندگان به پای این عشق می‌ریزند، مرا چنان تکان داد که دیدم نمی‌توانم نوشتن این کتاب را آغاز نکنم». در این کتاب به عملیات رمضان، در مرداد 1361 (در منطقه‌ی غرب جاده اهواز - خرمشهر)، عملیات فتح المبین، در فروردین 1361 (در غرب شوش و دزفول)، مرحله‌های اول، دوم و سوم عملیات بیت المقدس، در اردیبهشت 1361 (در غرب رود کارون)، عملیات طریق القدس، در آذر 1360، (در بستان و غرب سوسنگرد) و عملیات والفجر در بهمن 1361 اشاره شده است. تعداد سی قطعه عکس از جبهه‌های حق علیه باطل نیز در کتاب به چاپ رسیده است.
[ صفحه 1121]
هنر، عکس
با من نگاه کن
به کوشش زهره اشرفی [برای] واحد کودک و نوجوان دفتر ادبیات و هنر مقاومت سازمان تبلیغات اسلامی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری دفتر ادبیات و هنر مقاومت، واحد کودک و نوجوان، 47.1374 ص.: مصور، عکس. - (واحد کودک و نوجوان).
شمارگان: 6600 نسخه.
مجموعه‌ی «با من نگاه کن» حاصل همفکری دوربین و قلم است. یک نقش برابر است با هزار کلمه و هر نقش برابر هزار خاطره. مجموعه‌ی عکسها، گزیده‌ای از عکسهای هشت سال مقاومت و پایداری است. هنرمندان اهل قلم نیز اولین احساسی را که از دیدن تصاویر پیدا کرده‌اند، در قالب کلمات بر آنها نگاشته‌اند. عکسها گویا هستند و برخی خاطره‌ی خاصی نیز همراه دارند. بر بعضی عکسها تفسیری نوشته شده است و برای بعضی دیگر هم، نوشتن فقط یک کلمه یا جمله را کافی دانسته‌اند.
غنچه‌ها در طوفان، کودکان و نوجوانان در ستیز
عکس: کاوه و هنگامه گلستان. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، (چاپ اول): 1362.
134 ص.
گروه‌های سنی «ج» و «د».
این مجموعه به مناسبت روز و هفته‌ی جهانی کودک، به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی منتشر شده است.
این آلبوم در چهار بخش - «پیش از انقلاب»، «در جریان انقلاب»، «بسیج» و «جنگ» - تنظیم شده است. بخش اول، عکسهای مربوط به دوران قبل از انقلاب اسلامی است و نشان دهنده‌ی فقر و محرومیت کودکان در آن زمان است. بخش دوم، تصاویر کودکان و نوجوانان در تظاهرات و راهپیمایی‌ها، همدوش بزرگترها، است. بخش سوم عکسهایی از تسخیر لانه‌ی جاسوسی آمریکا، آموزش نظامی همگانی و تشکیل بسیج بیست میلیونی (به ویژه آموزش نوجوانان عضو بسیج مستضعفین توسط برادران پاسدار) را نشان می‌دهد و بخش چهارم به جنگ تحمیلی عراق علیه ایران اختصاص دارد. در این بخش، ویرانه‌های خانه‌های کودکان و نوجوانان در شهر دزفول، تشکیل شوراهای حفاظت محلی توسط نوجوانان آبادان و شهادت کودکان کپرنشین آبادان به تصویر کشیده شده است.
مجموعه عکس دومین جشنواره سراسری عکس کودک و نوجوان سوره (2 تا 10 آبان 1370)
تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، واحد عکس هنرهای تصویری، (چاپ اول): 1371.
[127] ص.: عکس (سیاه و سفید).
عنوان روی جلد: دومین جشنواره سراسری عکس کودک و نوجوان سوره، 2 تا 10 آبان 1370.
شمارگان: 1500 نسخه.
[ صفحه 1122]
این کتاب، مجموعه‌ای از عکسهای ارائه شده در دومین جشنواره‌ی سراسری عکس کودک و نوجوان سوره است که از تاریخ دوم تا دهم آبان ماه 1370 برگزار گردید. مطالب کتاب به قرار زیر است: «بیانیه‌ی شورای برگزاری، گفتگو با هیأت داوران، بیانیه‌ی هیأت داوران، بخش عکاسان کودک و نوجوان، بخش عکاسی از کودکان و نوجوانان (کودک و تعلیم و تربیت، کودک و خانواده، کودک و فرهنگ، کودک و کار، کودک در روند انقلاب اسلامی، کودک و بازی و چهره‌ی کودک)، مجموعه‌ی عکس، بخش ویژه (کودک و آوارگی) و فهرست اسامی شرکت کنندگان در جشنواره». تصاویر، دارای زیرنویس هستند. در مجموعه‌ی عکسها، تصاویری نیز درباره‌ی دفاع مقدس، حضور نوجوانان در جبهه و آوارگان جنگی ارائه شده است.
نخل‌های این آبادی دیگر خرما نخواهند داد
نوشته و نقاشی مهدی رسولی. - تهران: اوج، (چاپ اول): 1360.
24 ص.: مصور، عکس.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب شامل مجموعه‌ای از عکسها و تصاویر یک آبادی در منطقه‌ی جنوب است که همراه با نوشته و شرحی داستان‌واره درباره‌ی تجاوز عراق به آن منطقه، تنظیم شده است. عکسها از روزهای شاد و سرسبز آبادی و سپس هجوم دشمن، ویرانی خانه‌ها، شهادت مردم، بمباران منازل و مدرسه‌ها می‌گویند. از معلمی به نام کریمی می‌گوید که در ساعت نقاشی به دانش‌آموزان می‌گوید تصویر نخلی را بکشند و آنها نخلها را به رنگ قرمز نقاشی می‌کنند. سپس قالیهای پاره و دارهای قالی شکسته شده و ویران شده را نشان می‌دهد و در پایان نیز ضمن نمایش امید به ساختن و زندگی را از نو آغاز کردن، عکسهایی از بالگرد هلال احمر جمهوری اسلامی ایران در حال کمک رسانی به چاپ رسیده است.
[ صفحه 1123]
هنر، نقاشی
تصویر فریادها
تهیه و تنظیم شعارها از انتشارات کانون؛ نقاشی کودکان و نوجوانان. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، (چاپ دوم): 1372.
[92] ص.: مصور (رنگی).
گروه سنی «ج» و «د».
کتا حاضر مجموعه‌ای از نقاشیهای کودکان و نوجوانان پیرامون انقلاب اسلامی ایران است. موضوع نقاشیها، «راهپیمایی‌ها، جنایات ساواک، فاجعه‌ی آبادان، میدان شهدا، مسجد کرمان، ماه محرم، ارتش، فرار شاه، پیروزی انقلاب در بهمن 1357، بازگشت امام خمینی (ره) به کشور ایران، کودتای رژیم پهلوی، پاسداران جهاد سازندگی، جمهوری اسلامی، تسخیر لانه‌ی جاسوسی و تهاجم نظامی در طبس» است. فهرستی از نقاشان با ذکر سنین آنها ارائه شده است. هر نقاشی دارای زیرنویس و عنوان مربوط به آن است. عناوین، بیشتر، شامل شعارهای انقلابی و سرودها هستند.
[ صفحه 1124]
هنر، نمایشنامه
بذار این جا بمونم
محمدرضا پشنگیان. - تهران: تیرگان، (چاپ اول)؛ 1380.
47 ص.
بالای عنوان: نمایشنامه.
ویژه گروه سنی «د» و «ه».
شمارگان: 2000 نسخه.
مندرجات: بذار اینجا بمونم؛ یه تاریخ نه چندان دور.
کتاب، شامل دو نمایشنامه است. نمایشنامه‌ی «بذار این جا بمونم»، مربوط به بعد از جنگ و بازدید دانش‌آموزان از منطقه‌ی شلمچه است. علیرضا فرزند شهیدی است که پدرش در شلمچه به شهادت رسیده است. او در عالم خیال با پدرش روبه‌رو شده، با او راز و نیاز می‌کند. معلم وی، آقای نظری، او را می‌یابد و از او می‌خواهد که هر چه زودتر به اتوبوس برگردد. ولی او با چشمان اشک‌آلود، همچنان اصرار به ماندن در منطقه‌ی شلمچه دارد. «یه تاریخ نه چندان دور» مربوط به دانش‌آموزی بسیار شرور - به نام جواد - و معلم تاریخ او است که یک جانباز شیمیایی است. معلم با صبر و حوصله و با این که اذیت و آزار جواد نسبت به او، هر روز بیشتر می‌شود، وی را به پسری سر به راه تبدیل می‌کند. در پایان نمایشنامه، معلم به شهادت می‌رسد، ولی حتی در لحظات پایانی نیز به فکر جواد است.
سوره جوان، مجموعه نمایشنامه (دفتر 10)
نوشته مهدی دوگوهرانی، حسین فدای حسین، علی کیوان نخعی، علی غلامی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1376.
126 ص. - (واحد نمایش).
طراح روی جلد: حبیب صادقی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Young Sureh, A Collection of plays
شمارگان: 3300 نسخه.
مندرجات: شوکا / مهدی دو گوهرانی؛ یادگار / سید حسین فدای حسین؛ مترسک / علی کیوان نخعی؛ اسب سفید بالدار / علی غلامی.
از بین نمایشنامه‌های این کتاب، نمایشنامه‌ی «اسب سفید بالدار» در ارتباط با دفاع مقدس است. در این نمایشنامه، محمود و محسن در فراغ پدران مفقودشان می‌سوزند و برای به دست آوردن هرگونه خبری از آنان روز شماری می‌کنند. روزی محمود با خبر خوش اسارت پدرش به کلاس درس می‌آید. محسن از محمود می‌خواهد تا از پدرش جویای احوال پدر او بشود. پدر محمود در جواب، یک نقاشی می‌فرستد که در آن، پدر محسن سوار بر اسب سفید بالدار در میان ابرها پرواز می‌کند. چندی بعد، پدر محمود با آزادگان برمی‌گردد و به محسن می‌گوید که پدر وی مهمان خدا است و از او خواسته تا مواظب محسن باشد.
[ صفحه 1125]
فاطمه، و باز هم فاطمه...
حسین جعفری، سرپرست طرح محمود فرهنگ. - تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، مدرسه، (چاپ اول): 88.1379 ص.
طراح روی جلد: پژمان رحیمی‌زاده.
ویژه دانش‌آموزان دبیرستان.
شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب حاضر متن نمایشنامه‌ای است که در دو قسمت اجرا می‌شود. شخصیتهای اصلی نمایشنامه، سه زن اسیر به نامهای سمیرا، فاطمه و عاطفه هستند که در روزهای اول جنگ اسیر عراقی‌ها شده‌اند. آنها در زندان بعثی‌ها، به یکدیگر زبان انگلیسی، شیمی و عربی آموزش می‌دهند. پس از مدتی به خاطر وضعیت بد زندان اقدام به اعتصاب غذا می‌کنند، اما با وعده‌های پوچ نمایندگان صلیب سرخ مواجه می‌شوند. دشمن برای نفوذ در بین آنها و شکستن اعتصاب غذایشان دختری به نام فرشته را (که از منافقین (مجاهدین) است) به درون زندان می‌فرستد. ولی او نیز نمی‌تواند وحدت آنها را بشکند. در پایان داستان، آنها همچنان با اعتصاب غذا به مقاومت خود ادامه می‌دهند.
گردنبند یادگاری
نوشته اعظم بروجردی، بازنویسی و ویراستاری مژگان بنی‌هاشمی؛ تهیه و تنظیم کارشناسی هنرهای نمایشی اداره کل امور فرهنگی هنری معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش. - تهران: مرکز فرهنگی و انتشاراتی ایتا، (چاپ اول): 1378.
20 ص. - (مجموعه نمایشنامه‌های دانش‌آموزی؛ 21: راهنمای تربیت؛ 23).
شمارگان: 10000 نسخه.
به مناسبت یکصدمین سال میلاد حضرت امام خمینی (ره).
داستان نمایشنامه برگرفته از خاطرهای است که در کتاب برداشتهایی از سیره‌ی امام (ره) آمده است. یک زن خارجی و مادر و دختری (که همسر و فرزند شهید هستند) برای ملاقات با امام (ره) به جماران می‌روند. ولی ساعت ملاقات تمام شده و آنها همچنان اصرار بر ملاقات امام دارند. پس از گفتگوهایی بین زن خارجی و نگهبان مشخص می‌شود او فرزند بیماری داشته که تمام پژشکان جوابش کرده بودند، ولی یک شب امام (ره) را در خواب می‌بیند و فرزندش شفا می‌یابد. برای همین، گردنبند ازدواجش را برای هدیه نزد امام می‌آورد. بالاخره، هر سه‌ی آنها به ملاقات امام می‌روند و ایشان ضمن قبول هدیه‌ی زن خارجی، گردنبند را به گردن فرزند شهید آویزان می‌کنند. زن خارجی مسلمان می‌شود و فرزند شهید پس از مدتها دوباره لبخند می‌زند.
محاصره سوسنگرد
صلح میرزائی؛ ویراستار: ع. اسلامی. - تهران: پیام کودک، (چاپ اول): 1360.
40 ص.
این کتاب، نمایشنامه‌ای است از ماجرای محاصره سوسنگرد در دو پرده. در پرده‌ی اول، امیر و شیرمحمد، در سوسنگرد هستند و از حمله به شهر ناراحتند. امیر نمی‌خواهد بماند و بجنگد و شیرمحمد او را به ماندن تشویق می‌کند. اسد و رجب خبر می‌دهند که دستهای از سمت چپ در حال ورود به شهر هستند. همه سلاحهای خود را برداشته، با توکل به خدا به جنگ می‌پردازد. امیر باز هم می‌خواهد برود، ولی شیرمحمد و دیگران او را به ماندن تشویق می‌کنند و او هم می‌جنگد. دراین میان، علی تیر می‌خورد و شهید می‌شود. فشنگهای آنان نیز رو به اتمام است ولی موفق می‌شوند چند عراقی را اسیر کنند. آنها با اسیران با مهربانی رفتار می‌کنند. در پرده‌ی دوم شیرمحمد اسیر می‌شود و مورد شکنجه قرار می‌گیرد، امام مقاومت می‌کند. دو عراقی - عبدالطاهر و عبدالصمد - بر سر شیرمحمد و ایمان او درگیر می‌شوند و در نهایت عبدالصمد، عبدالطاهر را می‌کشد و شیرمحمد را فراری می‌دهد. در نمایشنامه به سقوط هویزه و عدم هماهنگی بین نیروها نیز اشاره شده است.
[ صفحه 1126]
نمایشنامه‌های دانش‌آموزی
تهیه و تنظیم کارشناسی هنرهای نمایشی اداره کل امور فرهنگی و هنری معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش؛ ویراستار علی علوی طالقانی. - تهران: وزارت آموزش و پرورش، معاونت پرورشی، انتشارات تربیت، (چاپ سوم): 1376.
190 ص.
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: آرزو / مهناز شریفی؛ اسب چوبی / حسین جعفری؛ اولیا / گروه تئاتر دبستان شهید رجائی؛ ای کاش فرصت دیگری می‌یافتم / بهروز شاهرخی، عباس یحیوی؛ حارس / حسن عنایت‌پور؛ خنده / حسین جعفری؛ درس معلم / شهرام جزیریان؛؛ روایتی از این ولایت / علیرضا سلیمی.
این کتاب شامل هشت نمایشنامه است. نمایشنامه‌های زیر در ارتباط با دفاع مقدس هستند. «آرزو» داستان دختری است که ظاهرا پدرش شهید شده است و او آرزو می‌کند که چادری داشته باشد. هر بار مادر به او وعده‌ی آینده را می‌دهد. او همیشه در کنار ساعتی که پدرش به مادر هدیه داده بوده است، می‌ایستد و با عکس پدرش صحبت می‌کند. روزی مادر، چادری برای او تهیه می‌کند، ولی وقتی دختر، چادر را کنار عکس پدر می‌گذارد، متوجه می‌شود که ساعت یادگاری مادر، در جای خود نیست. «اسب چوبی» داستان تعدادی از نوجوانان است که آرزوی رفتن به جبهه را دارند. آنها بارها خود را در مقابل مادر آماده و قوی نشان می‌دهند و خود را در صحنه‌ی نبرد و جبهه می‌بینند و در پایان با اجرای نمایش در مدرسه، جلوه‌های حضور در جبهه و ایثار رزمندگان را به تصویر می‌کشند.
و غربتت را هیچ شعری نسرود
فارس باقری؛ تهیه و تنظیم اداره کل امور فرهنگی و هنری معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش؛ بازنویسی: محمدرضا رضایی، منوچهر اکبرلو، مژگان بنی‌هاشمی. - تهران: وزارت آموزش و پرورش، معاونت پرورشی، انتشارات تربیت، (چاپ اول): 1377.
24 ص. - (... مجموعه نمایشنامه‌های دانش‌آموزی؛ [ج] 15).
شمارگان: 5000 نسخه.
در پانزدهمین شماره از مجموعه‌ی نمایشنامه‌های دانش‌آموزی، نمایشنامه‌ای با عنوان «و غربتت را هیچ شعری نسرود» برای اجرا توسط پسران دانش‌آموز در مقطع دبیرستان نوشته شده است. محتوای نمایش، گفت و گویی است میان دانش‌آموز و معلمش. در این گفت و گو - که در عالم رؤیا انجام می‌گیرد - دانش‌آموز از رفتن معلمش به جبهه دلسرد است، زیرا با رفتن او آموزش تئاتر ناتمام می‌ماند و دیگر نمی‌توانند تئاتر آرش کمانگیر را اجرا کنند. این نمایشنامه برای گروه سنی «ه» (سالهای دبیرستان) نوشته شده است.
[ صفحه 1127]
ادبیات، مجموعه‌ها
آلاله‌های دشت ارغوانی: یادمان شهید محمدحسین فهمیده
ستاد یادواره سرداران و چهار هزار شهید شهرستان کرج با همکاری حسن بی‌غم و حسین وحیدنیا. - تهران: کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران، ستاد یادواره سرداران و چهار هزار شهید شهرستان کرج؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سپاه پاسداران ناحیه کرج، 1376.
48 ص.: مصور.
مندرجات: میثاق دشت شقایق؛ بخند خونین شهر؛ شهاب یاد حسین؛ شعر فهمیده بود؛ برای تو می‌نویسم ای روح حماسه؛ شعر فهمیده؛ امیر بلا منازع قلب‌ها؛ ما را هم بپسند؛ سردار عشق؛ روان منظر عشق.
این کتاب برای کودکان و نوجوانان نوشته شده، و درصدد ستایش از شهید محمدحسین فهمیده است و به شرح زندگانی او از دوره‌ی قبل از انقلاب و بازگشت حضرت امام خمینی (ره) به ایران و پیروزی انقلاب تا هنگام شهادتش می‌پردازد؛ او که در سیزده سالگی با نارنجکی که به کمر بسته بود خود را به زیر تانکهای عراقی انداخت تا آنها را منفجر سازد و مانع پیشروی دشمن شود. کتاب، حاوی قطعات ادبی است و سه قطعه شعر در وصف شهید فهمیده و زندگینامه‌ای به قلم یکی از دوستان او (به نام مسعود آقاجانی) و خاطراتی از برادر علی طحان و پدر و پدربزرگ شهید فهمیده نیز در آن آمده است که همگی بر شجاعت و دلاوری و عشق شهید فهمیده او به امام و احساس وظیفه برای حفظ میهن دلالت می‌کنند.
جنگ پیروزی، دفتری ویژه سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران
واحد سوره امور تربیتی آموزش و پرورش فارس. - [بی‌جا]: آموزش و پرورش فارس، امور تربیتی، واحد سوژه، 1362.
131 ص.
شمارگان: 500 نسخه (زیراکس شده).
مندرجات: دستهای کوچک؛ وحدت؛ کت بابا؛ لیال عشر؛ پنج سال خروش؛ مقدمه‌ای بر گلچینی از؛ در مقام شهید؛ سپهر لاله‌ها؛ جنگ جنگ؛ دعا؛ گل کاغذی؛ بچه‌های محله‌ی ما؛ دو بیتی؛ شمع وفا؛ سوءظن؛ شوق دیدار؛ هجوم مقدس؛ به یاد یک شاعر؛ نظری بر شعر وابسته
کتاب حاضر جنگی است که به مناسبت ششمین سالگرد «دهه‌ی فجر» منتشر شده است. در حاشیه‌ی صفحات، سخنان و اشعاری درباره‌ی جهاد، دهه‌ی فجر و جنگ تحمیلی از قرآن، ائمه، بزرگان دین، حضرت امام خمینی (ره)، رهبر انقلاب و دیگران نوشته شده است. مطالب کتاب چنین است:
«دستهای کوچک»، داستان خواهری است که با همه‌ی کوچکی در برابر برادرش (که عضو حزب دموکرات است) می‌ایستد و معلم خود را از مرگ نجات می‌دهد.
«وحدت» قطعه شعری درباره وحدت است.
«کت بابا» داستانی در ارتباط با انقلاب است.
«لیال عشر» قطعه شعری درباره‌ی دهه‌ی فجر است.
«پنج سال خروش» از گذشت پنج سال از انقلاب و همت مردم در کمک رسانی به جبهه‌ها را تشریح می‌کند.
[ صفحه 1128]
«در مقام شهید» از منزلت شهیدان می‌گوید.
«سپهر لاله‌ها» به یاد شهیدان سروده شده است.
«جنگ جنگ» درباره‌ی اجرای دستور آمریکا به وسیله‌ی صدام است.
«بچه‌های محله‌ی ما» داستانی در مورد بسیج بیست میلیونی و ایثار مردم است. مقاله‌ی پایانی، «نظری به شعر وابسته» است که ادبیات مدح سرایان را مورد نقد قرار می‌دهد.
جنگ، مجموعه‌ای از آثار کودکان و نوجوانان (جنگ 1)
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، (چاپ دوم): 1361.
30 ص.: مصور: نقاشی (رنگی).
شمارگان: 20000 نسخه.
برای گروه‌های سنی «د» و «ج».
این مجموعه - که مرکب از چهار قطعه شعر و سه قصه است - نتیجه‌ی بررسی تعداد زیادی از آثار کودکان و نوجوانانی است که با علاقه و پشتکار، ادبیات زمان خود را (که پشتوانه ادبیات انقلاب اسلامی است) می‌سازند. نقاشیهای این مجموعه نیز از میان نقاشیهای کودکان و نوجوانانی برگزیده شده‌اند که از اعضای کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بوده‌اند. موضوعهای مطالب مجموعه، عبارتند از: سرافرازی مسلمانان و برتری دین اسلام، شهادت، بمباران و موشکباران شهرها، پیروزی رزمندگان و مقاومت مردم در برابر هجوم دشمنان.
چکاوک
مولف جواد نعیمی. - تهران: نشر بلیغ، (چاپ اول): 1371.
93 ص.
گروه سنی: «ب»، «ج» و «د».
کتاب «چکاوک»، مجموعه‌ای از اشعار گوناگون و داستان‌های متنوع است که به زبانی ساده برای نوجوانان نوشته شده‌اند. «بوی خوش خاطره»، خاطرات سفر به سرزمینهای عشق و حماسه و ایثار - اهواز، سوسنگرد، هویزه، آبادان، سر پل ذهاب، فاو، شهر خون (خرمشهر)، هورالعظیم و دزفول... - پس از پایان جنگ و آغاز بازسازی است؛ سفر به شهرهایی که در تمامی نقاط آنها آثار جنایات رژیم بعثی وجود دارد و جای جای آنها یادآور دلاوری‌ها و حماسه آفرینی‌های دلیر مردان و شیر زنان ایران اسلامی است. شعر «وقتی تو رفتی» نیز در خصوص رحلت ملکوتی حضرت امام خمینی (ره) است.
حال اطلسیها چطور بود؟: مجموعه آثار کودکان پیرامون جنگ
نقاشی روی جلد از مرضیه علیزاده. - تهران: امیرکبیر، کتابهای شکوفه، (چاپ اول): 1367.
34، مصور (رنگی).
شمارگان: 11000 نسخه.
این کتاب، گزیده‌ای است از نوشته‌های کودکان میهن اسلامی درباره‌ی جنگ تحمیلی عراق بر ایران. کودکانی که خودشان جنگ را لمس کرده‌اند، احساس واقعی خود را بیان داشته‌اند. نوشته‌ها، خاطرات، نامه‌ها و شعرهایی هستند که به بیان احساسات و آرزوهای کودکان می‌پردازند. مهدی ناصر (اهل جزیره‌ی مینو)، در قطعه‌ی «ما صلح
[ صفحه 1129]
می‌خواهیم»، از دوستی با بچه‌های عراقی قبل از شروع جنگ و آواره بودن در حال حاضر سخن می‌گوید؛ آسیه نظری (از اهواز)، در «حال اطلسیها چطور بود؟» از مرگ قناری‌ها در بمباران ناراحت است؛ سمیه یکتایی، در «بستنی»، از کمک به جبهه می‌گوید؛ «روزهایی که...» (از امین مقدس) شرح ترس مردم و بچه‌های کوچک از حملات هوایی عراق است؛ علیرضا باباعلیان، (از اصفهان، در «انفجار شب») و فرانک شمسی (از اراک) اوضاع شهرهای اصفهان و اراک را در زمان بمباران بیان کرده‌اند؛ و....
دوباره بهار، مجموعه آثار نوجوانان پیرامون جنگ
تهران: امیر کبیر، کتابهای شکوفه، 1367.
36 ص.: مصور: رنگی. - (ادبیات مقاومت).
نقاش روی جلد: الهه زواشکیانی.
گروه سنی «د».
مندرجات: چون ماه، دوباره بهار، قول انتقام، امید، بابا هم نان و هم خون داد، ما محرومیم ما را محرومتر نکنید، بمب آن روز، غم دل ما.
این کتاب، گزیده‌ای از نوشته‌های نوجوانان است. مقاومت و انتظار در نوشته‌های آنها موج می‌زند و هر خواننده‌ای را به این باور می‌رساند که صبح نزدیک است. نوشته‌های این کتاب از میان آثاری برگزیده شده‌اند که کودکان و نوجوانان برای مجلات رشد و کیهان بچه‌ها و برنامه‌ی کودک و نوجوان شبکه‌ی اول سیما فرستاده‌اند. کتاب از دو بخش شعر و نثر تشکیل شده است و تنظیم مطالب آن ترتیب خاصی ندارد. داستان «امید» نمونه‌ای از این آثار است. در این داستان، هواپیماهای دشمن شهری را بمباران کرده و ساختمان‌ها ویران شده‌اند. کودکی زیر آوار مانده است. تشنگی و کمبود هوا به او فشار می‌آورد. او به یاد سخنان معلم دینی می‌افتد که: «نیکوکاران در آخرت به بهشت خواهند رفت و ستمکاران و بدکاران به جهنم.» هر چند لحظه یک بار، کمی خاک به پایین می‌ریزد و ترس او بیشتر می‌شود. همه جا تاریک است. ولی صدای هیاهو به گوش می‌رسد. احساس می‌کند هوای تازه وارد شده و می‌تواند نفس بکشد. صدای مادر خود را می‌شنود. با پای مجروح بلند می‌شود و مادرش او را در آغوش می‌گیرد و او را به بیمارستان می‌برند.
دیدار با فردا
نوشته حمید گروگان. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، (چاپ دوم): 46. 1363 ص.: مصور، عکس.
گروه سنی «ج» و «د».
مطالب این کتاب، بیانگر زندگی کودکان ستم دیده، مستضعف و رنج کشیده‌ی جهان - از اقوام و ملل مختلف - است و در آن، وضع مردم کشورهای جهان سوم تحت سلطه‌ی امپریالیسم و استعمارگران (از جمله ایران در زمان گذشته) مطرح می‌شود. قسمت بیست و یک کتاب مربوط به کودکی جنگ زده است که خانه و کاشانه‌اش ویران شده است. خانه‌ی او در خرمشهر بود که حالا خونین شهر شده است. قسمت بیست و دو درباره‌ی نماینده‌ی بچه‌های شهید مسلمان دوستدار امام است؛ بچه‌هایی که جان خود را در راه اسلام از دست داده‌اند.او مستکبرین شرق و غرب را به مبارزه می‌خواند. فریاد او، فریادی است از گلوی شهید «فهمیده»؛ او به آمریکا و صدام می‌فهماند که محکوم به شکست هستند.
[ صفحه 1130]
راز فهمیده: گزیده‌ای از آثار دانش‌آموزان سراسر کشور در پاسخ به سوال «شهید فهمیده چه چیزی را فهمیده بود؟»
به اهتمام صادق دژم خوی. - تبریز: بسیج مستضعفان و جانبازان، نیروی مقاومت، بسیج دانش‌آموزی، (چاپ اول): 1377.
183 ص.
صفحه عنوان به انگلیسی: Secret of Fahmideh
شمارگان: 5000 نسخه.
سومین یادواره شهید فهمیده و شهدای دانش‌آموز کشور.
مجموعه‌ی حاضر شامل 121 متن کوتاه و نثر ادبی در بزرگداشت شجاعت و حماسه‌ی شهید حسین فهمیده است. این متنها از 121 دانش‌آموز دختر و پسر از سراسر کشور است که با احساسات ناب و اصیل و با تعبیرات لطیف و در عین حال حماسی از شهید فهمیده یاد می‌کنند. از جمله محتوای متون ارائه شده، عبارتند از: «عشق به خدا، دفاع از میهن و اسلام، ایثار و از خودگذشتگی، حماسه‌ی عاشورا، بسیجی بودن، مسیر بندگی و لقاء الله، رهبران کوچک، آزادگی، قاسم بن حسن (ع) دوران، مقربون فی جنت النعیم، سنگر علم و دانش و سنگر جبهه، سرباز امام زمان (عج)، فهمی فراتر از سیزده سال، مرد کوچک از پیران معرفت سبقت گرفت و بسیاری موارد دیگر». در بین جملات و متون، از ابیات و اشعار متعددی با مضامین شهادت، شجاعت، ایثار، دفاع و جنگ و مضامینی در تجلی بزرگداشت شهید فهمیده از نویسندگان و شاعران دیگر ارائه شده است.
روزهای سبز
به کوشش احمد مولوی و پروین چهارده ولی، واحد توسعه اردوگاه‌ها و کانون‌های فرهنگی و تربیتی امور تربیتی شهر تهران. - تهران: انوار، 1376.
103 ص.: مصور.
آثار این مجموعه در سه سطح است. 1 - آثار نویسندگان و شاعران با تجربه 2 - نوشته‌های دانش‌آموزان در اردو 3 - آثار بزرگسالان برای نوجوانان.
در این کتاب، سعی بر به تصویر کشیدن لحظات مختلف زندگی و نگارش حرف‌هایی بوده است که در متن این لحظات آرمیده‌اند؛ روزهایی که دانش‌آموزان علمداران انقلاب بودند و «حسین فهمیده» های سیزده ساله، رهبرمان. در این کتاب، از نقاشیها و دستنوشته‌های دانش‌آموزان نیز استفاده شده است. متن کتاب تا صفحه‌ی 36 مربوط به انقلاب و از آن به بعد، مربوط به جنگ است. از جمله، نامهای از طرف حبیب احمدزاده به خانواده‌ی سرباز وظیفه‌ی فراری شانزده ساله، سعد عبدالجبار، جمعی گارد ریاست جمهوری عراق، از یگانهای تحت امر سپاه سوم بصره است که در آن، نحوه‌ی آشنایی و دیدار خود را با او شرح داده است. این سرباز توسط ارتش بعث اعدام شده است. خاطرات برخی از شهیدان از زبان دوستان یا خانواده آنها و خاطرهای از آزاده، خانم معصومه آبادی، امدادگر، قسمت دوم کتاب را شامل می‌شود. در بخش سوم شعرهایی درباره‌ی شهید و شهادت به چاپ رسیده است.
سوره، بچه‌های مسجد (03)
تهران: حوزه اندیشه و هنر اسلامی، واحد انتشارات، 1360.
[137] ص.: مصور. - (ادبیات نوجوانان؛ 3).
این مجموعه، شامل داستان، شعر، مقاله، نقد و نامه است. از شعرها، قطعه شعرهای «نامهای از سنگر، پیام شهیدان و سرباز اسلام» در مورد جنگ تحمیلی است. در بخش نامه‌ها (که شامل هفت نامه است)، کلیه‌ی نامه‌ها را دانش‌آموزان دوره‌ی راهنمایی برای رزمندگان رشید اسلام نوشته‌اند و در آن سعی کرده‌اند به آنها روحیه داده، از ایثارشان تشکر کنند. در بخش مقاله‌ها، نیز اولین مقاله، از عباس صادقی است. او - تحت عنوان «دشمنان خود را
[ صفحه 1131]
بهتر بشناسیم» - علل آغاز جنگ تحمیلی ایران و عراق را مورد بررسی قرار داده و انقلاب اسلامی ایران، ویران شدن کاخهای مستکبرین و شکست آمریکا در واقعه‌ی طبس را از دلایل مهم شروع جنگ تحمیلی معرفی کرده است.
سوره، بچه‌های مسجد (04)
تهران: حوزه اندیشه و هنر اسلامی، واحد انتشارات، 1360.
[109] ص.: مصور. - (ادبیات نوجوانان؛ 4).
این کتاب مجموعه‌ای از داستان، شعر و انشاءهای دانش‌آموزان خوزستانی و نقد و بررسی یک داستان است. از میان داستان‌ها فقط اولین داستان در رابطه با جنگ تحمیلی است. دو برادر رزمنده، رای رفتن به جبهه عضو بسیج می‌شوند. برادر بزرگتر شهید شده است و اکنون برادر دوم می‌خواهد به جبهه برود. حالات روحی مادر در این داستان به رشته تحریر درآمده است. از میان شعرها نیز، دو قطعه شعر «شهید» و «خوزستان بپا خیز» درباره شهید و شهادت و دفاع از سرزمین اسلامی است. تعداد انشاءها شش عدد بوده، همه‌ی آنها حاوی خاطرات دانش‌آموزان از شروع جنگ و استفاده از جنگ جهت رشد و تکامل و سازندگی انقلاب است.
سوره، بچه‌های مسجد (05)
ابوالفضل عالی، تهران: حوزه اندیشه و هنر اسلامی، واحد انتشارات، (چاپ اول): 1360، [150] ص.
این کتاب، مجموعه‌ای از قصه، شعر، نامه و نقد کتاب است. در بخش قصه‌ها، «دشمن» (نوشته‌ی علی صابریان، از همدان) داستان یاری سربازی ایرانی به سرباز مجروح عراقی و شهادت او به دست یک افسر عراقی است که در حال فرار است. عبدالغفار اونق، از بندر ترکمن، در داستان «بچه‌های انقلاب»، تلاش بچه‌هایی را به تصویر کشیده است. که یک ماه کار کرده‌اند تا پولی به دست آورند و برای کمک به جبهه بفرستند. داستان «به جبهه خواهم رفت» از عبدالرحمان دیه‌جی، از بندر ترکمن، حاکی از انتظار پسر کوچکی است که پدرش به جبهه رفته و شهید شده و پسر، چون فرزند شهید است، مورد لطف و عنایت همه قرار می‌گیرد. قطعه شعر «کاکایی‌ها» از عظیم ابوالقاسمیان، درباره‌ی رزمندگان شهید و «ای خونین شهر» از مژگان صدری درباره‌ی خرمشهر پس از جنگ است. در بخش نامه‌ها، نامه‌هایی که خواهر شهید، فریبا کاظمی، از بچه‌های جنگ زده گردآوری کرده که وضع زندگی، تغذیه و تحصیل آنها را نشان می‌دهد، به چاپ رسیده است. در بخش نقد و بررسی، داستان «اسم من علی‌اصغر است» نوشته مصطفی رحماندوست نقد و بررسی شده است.
سوره، بچه‌های مسجد (06)
تهران: حوزه اندیشه و هنر اسلامی، وحد انتشارات، 1360.
[116] ص. - (ادبیات نوجوانان).
این کتاب، مجموعه‌ای از داستان و شعر است. چهارمین داستان به نام «مجاهد»، از «محمد هدایت» درباره چگونگی شهادت رزمنده‌ای به نام علی است. ششمین داستان به نام «کوچ»، بیانگر مهاجرت عده‌ای از مردم از شهر اهواز، پس از شروع جنگ است. نویسنده‌ی این داستان «مرضیه صفاریان» است. هفتمین داستان، از «حسین عابدی» شهادت رزمنده‌ای به نام علی‌اکبر را تصویر می‌کند که از روستا عازم جبهه آبادان شده بود. دوازدهمین داستان، «عیدی شب مبعوث» است که تصویرگر احساسات پسر و همسر در برابر عکس پدر خانواده است؛ پدری که که در جنگ شهید شده است. این داستان از «ناصر نادری» است. از بخش اشعار، قطعه شعرهای «راه شهادت» و «آنجا را
[ صفحه 1132]
بنگر» توسط دانش‌آموزان در مورد جنگ و شهادت سروده شده است. از بخش «در روستاها»، اولین نوشته، علاقه جوانان روستایی را برای شرکت در بسیج و رفتن به جبهه جنگ نشان می‌دهد. این نوشته‌ها از «مصطفی امینی» است.
سوره، بچه‌های مسجد، ادبیات نوجوانان (10)
گردآوری و تنظیم نقی سلیمانی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 128.1364 ص.: مصور، طرح، عکس.
در جلد دهم از «سوره، بچه‌های مسجد»، برای سه گروه از مخاطبان مطالبی درج شده است: برای نوجوانان عادی؛ برای نوجوانان قصه‌نویس، شاعر و... و برای معلمان امور تربیتی و دست‌اندرکاران ادبیات کودکان و نوجوانان. از بین مطالب، سه داستان و یک شعر مربوط به دفاع مقدس است. داستان «راز یک نامه» (از کیوانه سبزه‌پور)، نامه‌ی یک پسر رزمنده از جبهه برای پدرش است. در داستان «تشنه لب» (از امینی)، راوی که به زیارت مزار کی شهید رفته، به سختی می‌گرید و به یاد می‌آورد که او با لبی تشنه شهید شده است. داستان «غروب ماه» (از رضا نورانی)، نیز داستان یکی از عملیاتهای رزمندگان اسلام علیه سپاه کفر است و در عملیات، پس از این که دستهای از برادران رزمنده مجروح می‌شوند عده‌ای را برای کمک بر می‌گردانند و خودشان آنها را پوشش می‌دهند و می‌جنگند تا آنان بتوانند نیروی کمکی بیاورند.
سوره، بچه‌های مسجد، ادبیات نوجوانان (11)
زیر نظر شورای مسجد. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 135.1365 ص.: مصور، طرح.
از این شماره «سوره، بچه‌های مسجد» دچار تحولی می‌شود، به این معنی که آثار بزرگترها برای نوجوانان را هم در این مجموعه چاپ می‌کنند و این خود به دو دسته تقسیم می‌شود، الف: جوانان و بزرگترهایی که تصمیم دارند نوشتن برای نوجوانان را تجربه کنند و جدی بگیرند. ب: نویسندگان بزرگسالی که در قلم زدن برای جوانان و نوجوانان دارای تجربه‌ای چند ساله هستند.
از میان داستان‌های این مجموعه دو داستان و یک شعر مربوط به دفاع مقدس است. در داستان «شبی که بی‌بی مهمان ما بود» (نوشته‌ی فریدون عموزاده خلیلی)، مادربزرگی، به اصرار نوه‌اش، به مهمانی نزد بچه‌ها و نوه‌هایش می‌رود و سپس شهر بمباران می‌شود و وقتی پس از شام بر می‌گردند، خانه‌ی بی‌بی در اثر اصابت بمب از بین رفته است. داستان «فرشته مهربان» (نوشته‌ی مجید درخشانی)، داستان دختری است که شب هنگام خانه‌اش در اثر اصابت موشک ویران می‌شود و پدر و مادرش شهید می‌شوند. او در بیمارستان به هوش می‌آید و در رویا می‌بیند که فرشته‌ای نزد او آمده تا با هم پیش خداوند بروند و از آمریکا و جنایاتش شکایت کنند. قطعه شعر «نامهای از سنگر»، سروده‌ی سید حسن محمودی (سهیل)، وصیت یک رزمنده‌ی مسلمان است که به صورت نامهای برای مادرش فرستاده شده است. بقیه‌ی شعرها و داستان‌ها و مطالب، مربوط به جنگ نیست.
سوره، بچه‌های مسجد (21)
تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1366.
108 ص. - (ادبیات نوجوانان: 30).
همکاران این شماره: محمد آوینی، حسن احمدی، وحید امیری، طاهره ایبد، نورا حق‌پرست، فاطمه خرامان، مصطفی خرامان، مهرداد غفارزاده، بیوک ملکی؛ مسؤول: ف. عموزاده خلیلی.
[ صفحه 1133]
برای دانش‌آموزان دوره راهنمایی و سالهای اول و دوم دبیرستان.
آثار گرد آمده در این کتاب به سه گروه آثار نوجوانان و نوقلمها، آثار جوانان و بزرگسالان برای نوجوانان و آثار نویسندگان و شاعران با تجربه، تقسیم شده است که شامل: «قصه‌ها، از میان کتابها، شعر، گلگشت، میزگرد و نقد و مقاله» است. از میان شعرها، «شعر سرخ» درباره خون شهید و شهادت است و توسط «حسین عبدی» از گرگان سروده شده است. از میان قطعه‌های ادبی، «زنگ مدرسه‌ی عشق» از «نورا حق‌پرست» درباره رفتن به جبهه و شرکت در جنگ و به دست آوردن فتح و پیروزی است.
سوره، بچه‌های مسجد (24)
رضا رهگذر؛ زیر نظر «شورای بچه‌های مسجد». - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1367.
135 ص. - (ادبیات نوجوانان: 36).
همکاران این شماره: سمیرا اصلانپور، مهناز بهمن، مریم جمشیدی، زهرا زواریان، افسانه شعبان‌نژاد، محمدحسین کیانپور، محمد میرکیانی، بهزاد بهزادپور.
این شماره سوره بچه‌های مسجد، مانند شماره‌های دیگر، مجموعه‌ای است از آثار نوجوانان، نوقلمها، بزرگسالان برای نوجوانان و نویسندگان و شاعران با تجربه. کتاب، شامل قصه، آموزش ادبی، شعر و خاطره است که از میان آنها، داستان «آقا معلم» نوشته‌ی «مهناز بهمن»، اشاراتی در مورد پایمردی و استواری شهیدان دارد. شعر «واژه‌ی خون و شهید و عشق را معنا کنم» که سروده‌ی «جمشید اکبرپور جفرودی» است در وصف شهید و قطعه‌ی «فریاد» نوشته‌ی «مظفر ایوری» در مورد شهیدانی است که در جنگ با عراق به دیدار دوست شتافته‌اند و بمبارانهای هوایی که مردم را به خاک و خون کشیده‌اند.
سوره، بچه‌های مسجد (25)
زیر نظر واحد ادبیات حوزه هنری. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 144.1367 ص.
شمارگان: 22000 نسخه.
کتاب حاضر شامل چهار داستان کوتاه، سه قطعه شعر در قالب شعر آزاد و غزل، معرفی و چکیده‌ی چهار کتاب، نه قطعه طنز، خاطره، حکایت و متن کهن، دو مقاله و یک مصاحبه است. از بین مطالب، موارد زیر در ارتباط با جنگ هستند: داستان «حبیب» از سمیرا اصلانپور، داستان «دمپایی قرمز» از داوود غفارزادگان، قطعه شعر «شهر ستاره» از حسین عبدی، خاطرهای «پاسنجش» از منصور رحیمی و «دمی با یاران» از جبار مخدومی، نقد و بررسی کتاب «اسم من علی‌اصغر است» (نوشته‌ی مصطفی رحماندوست) از رضا رهگذر. در داستان «دمپایی قرمز»، دختری با یاد برادر اسیرش دمپایی‌های قرمزی را که او خریده به پا می‌کند و منتظر بازگشت اوست؛ «پاسنجش» خاطره‌ی اسیر عراقی و انتقال او به پشت جبهه و قصد فرار وی است. «دمی با یاران» نیز یادی است از شهدای جنگ و عروج خونین آنان.
سوره، بچه‌های مسجد (26)
تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1368.
136 ص.: مصور، نقاشی. - (ادبیات نوجوانان؛ 39).
طراح روی جلد: احمد قلی‌زاده.
[ صفحه 1134]
بیست و ششمین کتاب از مجموعه کتابهای «سوره، بچه‌های مسجد» مجموعه‌ای است از آثار نوجوانان و نوقلمها و آثار بزرگسالان برای نوجوانان و نویسندگان و شاعران با تجربه؛ در موضوعهایی به شرح زیر: «روح خدا به خدا پیوست، قصه، شعر، آموزش ادبی، از میان کتابها، گلگشت، مصاحبه و آشنایی با هنر». در بخش شعر، یک دو بیتی از «محمد خنجری» در مورد بسیجی‌ها آمده است که در آن شاعر دیدگاه خود و یک بسیجی را در رابطه با حضرت مهدی (عج) و اهداف بسیجیان بیان کرده است. در قسمت گلگشت نیز خاطرهای با عنوان «سرلشکر عراقی» از «اسماعیل رمضانیان» نویسنده‌ی نوجوان، به چاپ رسیده است. وی شاهد حضور روباهی در سنگر رزمندگان است، که مدال شجاعت به گردن دارد. روباه کاملا دست آموز است و از دست رزمندگان غذا می‌خورد. وقتی درباره‌ی حضور روباه سؤال می‌کند، متوجه می‌شود که این روباه باعث شده است تا نیروهای عراقی چند کیلومتر عقب‌نشینی کنند و لذا یک مدال شجاعت نیروهای عراقی را از دست نیروهای اسلام دریافت کرده است.
سوره، بچه‌های مسجد (27)
زیر نظر شورای بچه‌های مسجد. - تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 103.1368 ص.: مصور. - (ادبیات نوجوانان؛ 40).
واژه‌نامه به صورت زیرنویس.
شمارگان: 22000 نسخه.
مندرجات: قصه؛ شعر؛ از میان کتابها؛ گلگشت؛ آشنایی با هنر؛ آموزش ادبی.
این شماره از کتاب «سوره، بچه‌های مسجد» نیز مانند جلدهای دیگر دارای بخشهای متعددی است که هر بخش، خود، چند قسمت دارد. مطالب مربوط به دفاع مقدس عبارتند از:
در بخش شعر: «در محفل شقایق» (قطعه‌ای از شکوفه صالح)، وصف کار شهدا برای حفظ هدف و «مردم لاله» (شعر نو از اکبر بهداروند)، در وصف شهید. در بخش کتابها، داستان کتابهای «خاتون چشم به راه» و «آتش در خرمن» مورد بررسی قرار گرفته‌اند؛ داستان اول در مورد بچه‌های جنگ زده‌ای است که پیش پدربزرگ خود می‌روند، ولی پدربزرگ به جبهه رفته است؛ و شرح ماجرای حضور آنها در روستا داستان دوم به چگونگی شروع جنگ در منطقه‌ی خوزستان پرداخته، زندگی عده‌ای از مردم را نشان می‌دهد؛ بخش گلگشت، به بررسی دو خاطره‌ی جنگ به نامهای «شدت آتش» (از مسعودی) و «روی یال کوه» (از عبدالله‌زاده) می‌پردازد و قطعه‌ی «در کوچه‌های خیس»؛ که قطعه‌ای ادبی برای کودکان زیر آوار مانده در بمبارانها است.
سوره، بچه‌های مسجد (28)
زیر نظر شورای بچه‌های مسجد. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 123.1368 ص.: مصور. - (ادبیات نوجوانان؛ 41).
شمارگان: 22000 نسخه.
مندرجات: قصه؛ شعر؛ از میان کتابها؛ گلگشت؛ آموزش ادبی؛ آشنایی با هنر؛ مصاحبه.
این شماره از کتاب «سوره، بچه‌های مسجد» دارای بخشهای متعددی است که هر بخش، خود، چند قسمت دارد. مطالب مربوط به دفاع مقدس عبارتند از: در بخش قصه‌ها، داستان «غاز طوق سفید من» از فاطمه شعبانی. در این داستان، پسری که در آرزوی خوردن گوشت بود، غازی را به طریقی زخمی می‌کند. ولی آرزوی او با آمدن پسر همسایه از جبهه برآورده می‌شود (چون همسایه برای آنها گوشت قربانی می‌آورد)، و غاز را رها می‌کند. در بخش شعر، قطعه شعر «به تو می‌نازم من» (از اکبر بهداروند) در قالب شعر نو، در وصف باران به عنوان امدادی الهی در دفاع مقدس سروده شده است. در بخش «از میان کتابها»، بررسی کتاب «مادرم آسمان من است» (نوشته‌ی شهید علیرضا شاهی)، توسط «سمیرا اصلانپور» انجام گرفته است.
[ صفحه 1135]
سوره، بچه‌های مسجد (30)
واحد ادبیات هنری؛ تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 106.1369 ص.
در این شماره‌ی «سوره»، سمیرا اصلانپور، محمدرضا بایرامی، جواد جزینی، رضا شیرازی، داوود غفارزادگان، حسین کیانپور و محسن مؤمنی همکاری داشتند.
آثار گرد آمده در این مجموعه، در سه سطح قرار دارند: 1 - آثار نوجوانان و نوقلمها 2 - آثار جوانان و بزرگسالان برای نوجوانان و 3 - آثار نویسندگان و شاعران با تجربه. بخشهای مختلف کتاب عبارتند از:
قصه: حاوص چهار قصه در مورد رحلت امام؛ شعر: آفتابی از آسمان گم شد، چشم خیس کبوتر، باغبان رفته است و چند دو بیتی در مورد امام (ره)؛ گزارش: حاوی دو گزارش به نامهای «با گمشدگان» و «یک روز در خمین»، درباره‌ی وضعیت و احوال مردم بعد از رحلت امام؛ مقاله: یک مقاله با نام «عمر هزار ساله» از رضا شیرازی در مورد امام؛ سه قطعه هم در همین بخش - با نامهای «عاشورایی دوباره»، «غنچه‌ای را آب خواهم داد» و «مهمان یک روز و یک شب» - به چشم می‌خورد. خاطره و مصاحبه از بخشهای دیگر کتاب هستند. با توجه به اهمیت فراوانی که امام (ره) برای جنگ قائل بودند، در هر بخش اشارات ضمنی به مقوله‌ی دفاع مقدس شده است.
سوره، بچه‌های مسجد (31)
زیر نظر شورای بچه‌های مسجد. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1369. ص.: مصور. - (ادبیات نوجوانان؛ 44).
واژه نامه به صورت زیرنویس.
شمارگان: 22000 نسخه.
مندرجات: قصه؛ شعر؛ از میان کتابها؛ گلگشت؛ آموزش ادبی؛ آشنایی با هنر؛ مصاحبه.
در ابتدای این مجلد از «سوره، بچه‌های مسجد» - در قسمتی به نام «یک شب ستاره‌ای...» - به زندگینامه شهید علیرضا شاهی پرداخته شده است. در بخش قصه‌ی «عقابهای تپه‌ی شصت»: خلاصه‌ای از داستان «عقابهای تپه 60» نقل شده است. در بخش «از میان کتابها»، کتاب «جای شما خالی» مورد بررسی و نقد قرار گرفته است (سه داستان این کتاب در ارتباط با جنگ است). در قسمت «گلگشت» خاطرهای از رضا بهرامی. - با نام «دوست کوچک من» - نقل شده است که خلاصه آن چنین است: راوی در تاریخ 23 / 10 / 66، با پسری عرب به نام سعید در روستای جیلیزی از توابع دهلران آشنا می‌شود که چوپانی جنگ زده است. سعید با او از خانواده‌اش می‌گوید. بعد از این آشنایی در 21 تیر 67 دوباره پسر را می‌بیند به دنبال آن، خانه‌ی آنها هدف حمله‌ی عراقی‌ها قرار می‌گیرد و این آخرین دیدار آن دو است.
سوره، بچه‌های مسجد (34)
زیر نظر ابراهیم حسن بیگی؛ با همکاری جواد جزینی. - تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 112.1370 ص.: مصور.
شمارگان: 5500 نسخه.
مندرجات: قصه؛ شعر؛ از میان کتابها؛ گلگشت؛ قطعه ادبی؛ نکته‌ها؛ آموزش ادبی؛ مصاحبه با داوود غفارزادگان.
در این مجموعه، مواردی در ارتباط با دفاع مقدس هستند. در بخش شعر: «آزادگان» از امیر ترکتازان غزلی است در رثای آزادگان؛ در بخش «از میان کتابها «کتاب «شبهای بمباران»: مورد بررسی قرار گرفته است. موضوع این کتاب، سخنان دانش‌آموزان مدرسه‌ی هفده شهریور قم در مورد بمباران است. در بخش گلگشت، یک خاطره‌ی جنگی به نام «سایه‌ها و آدم‌ها» آورده شده است: فرد تازه واردی به نام نجیب به سنگری می‌آید. بچه‌های سنگر تصمیم می‌گیرند او را در میان خود قبول نکنند و دائم با او شوخی می‌کنند. بعد از مدتی نجیب به فرماندهی گردان
[ صفحه 1136]
منصوب و بچه‌ها، شرمنده می‌شوند. قطعه‌ای درباره مردم وطن ما، ایران و درباره‌ی شهدا در بخش «قطعه‌ی ادبی» آورده شده است. در بخش نهایی، با داوود غفارزادگان (که از نویسندگان داستان‌های جنگ است) گفت و گو شده است. او در این گفت و گو از تأثیر جنگ در آثارش صحبت کرده است.
سوره، بچه‌های مسجد (42)
به کوشش محمدجواد جزینی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 86.1377 ص. - (دفتر قصه‌ی کودک و نوجوان).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Sureh of the Young of Mosque, No.24
شمارگان: 1500 نسخه.
جلد چهل و دوم از «سوره، بچه‌های مسجد» حاوی سه قصه‌ی کوتاه، چهار قطعه شعر، معرفی سه کتاب، چهار مطلب پراکنده و یک گزارش است. از بین این مطالب، داستان کوتاه «صفر» - نوشته‌ی «محمد رمضانی» - در ارتباط با رزمنده‌ها است. قدرت، برادر صفر، پاسدار است و برای مرخصی از جبهه به خانه آمده است. او اکنون می‌خواهد به جبهه برگردد. پدر و مادر پولی ندارند تا برای خرج راه به او بدهند و بتواند دفعه‌ی بعد نیز از مرخصی استفاده کرده، نزد آنها بیاید. پدر تصمیم می‌گیرد حقوق ماه بعد خود را گرفته، به پسرش قدرت بدهد. صفر از رفتن برادرش ناراحت است، چون در نبود او، کسی نیست تا در مقابل زورگویی صاحبخانه یا کارهای خلاف نفت فروش محل ایستادگی کند. روز حرکت قدرت، پدر و مادر با اصرار زیاد پول را به او می‌دهند و او را بدرقه می‌کنند. قدرت می‌رود و مادر با تمثال حضرت علی (ع) نجوا می‌کند. صفر چند قدمی به دنبال اتوبوس می‌دود و می‌خواهد فریاد بزند که می‌تواند به جای او در مقابل زورگویی‌ها ایستادگی کند. اما به یادش می‌آید که توانایی سخن گفتن ندارد چون او لال است.
سیمای جنگ در آثار کودکان و نوجوانان
وزارت ارشاد اسلامی، دفتر پژوهشها و برنامه‌ریزی فرهنگی. - تهران: وزارت ارشاد اسلامی، دفتر پژوهشها و برنامه‌ریزی فرهنگی، 156.1365 ص.: مصور (بخشی رنگی).
کتابنامه به صورت زیرنویس.
شمارگان: ذکر نشده است.
در این کتاب آثار کودکان و نوجوانان یا بزرگسالی که برای این گروه سنی مطالب نوشته‌اند و طی سالهای 1359 تا 1361 در تعدادی از مجلات و کتابها منتشر شده است، گردآوری و در سه بخش شعر، داستان و نقاشی ارائه شده است. برای مثال قطعه شعر «ما بزودی باز می‌گردیم» در وصف سوسنگرد و خرمشهر و دلاوری‌های مردم خرمشهر سروده شده است و یادآور حماسه‌ی شهید فهمیده و یاران به خون خفته او، و آرزوی ساکنان این شهرها برای بازگشت به موطن خویش است و داستان کوتاه «کرخه خون» از خودگذشتگی یک ماهیگیر را در مصاف با دشمن بیان می‌کند.
شهادت (جنگ 2): مجموعه‌ای از نوشته‌ها و نقاشیهای کودکان و نوجوانان
تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، (چاپ اول): 1362.
[24] ص.: مصور (رنگی). - (مجموعه نوشته‌ها و نقاشیهای کودکان و نوجوانان «جنگ دوم»).
گروه سنی «ج» و «د».
[ صفحه 1137]
کتاب، شامل دو داستان، چهار شعر و شش نقاشی است که مرکز بررسی آفرینشهای ادبی کودکان و نوجوانان آنها را گردآوری کرده است. در «کبوتری که آزاد شد» (داستانی از سید سجاد سیادتی، هفده ساله)، علی، برادر سعید به جبهه می‌رود و در نامه‌اش می‌نویسد که به دزفول و از آنجا به سوسنگرد و تنگه‌ی چزابه رفته است. طی اتفاقاتی، سعید با یکی از بچه‌های جنگ زده‌ی خرمشهری آشنا می‌شود و داستان تسخیر خرمشهر را می‌شنود. در پایان، نامهای خبر شهادت علی را می‌دهد. فخری دشتی (شانزده ساله)، در «لحظه‌ای به بیکرانی آسمان»، داستان مادری را می‌گوید که در تشییع جنازه‌ی فرزند شهیدش، سراسر زندگی او را به یاد می‌آورد. رؤیا السادات صوری (هفده ساله)، در قطعه شعر «شهادت» و طاهره ثقفی (شانزده ساله)، در «ای شهید»، درباره‌ی شهادت و ایثار؛ صفورا آنه محمد، (شانزده ساله)، در «شهید زنده می‌ماند»، از تبدیل کشتزارها به میدان جنگ و لاله‌زار شهدا و زنده بودن شهید می‌گویند. و هلن دهقان‌زاده، (هفده ساله)، در «جبهه‌ی زندگی»، می‌گوید که زندگی جبهه‌ای است که در آن باید جنگید و بذر شهادت کاشت.
صد هزار آینه: قطعه ادبی (دفتر 1)
به کوشش حسین حداد. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 75.1375 ص. - (منتخب آثار جنگ کودکان و نوجوانان؛ 9. قطعه ادبی: دفتر اول)
عنوان پشت جلد به انگلیسی: One Hundred Thousands Mirrors
در این کتاب - که مجموعه‌ای از آثار کودکان درباره جنگ است - کودکان و نوجوانان درباره‌ی رزمندگان و عزیزان خود و ایثار، فداکاری، شهادت و اسارت آنها، نوشته‌اند. آنها می‌گویند که چگونه رزمندگان با از خودگذشتگی و ایمان و ایثار خود در برابر بمبارانها و موشکبارانها ایستادگی کرده، جان خود را فدا کردند و باعث شدند که شهرها آزاد شوند و آزاد بمانند و از لوث وجود دشمنان پاک شوند و مردم آزاده‌ی ایران عزیز نیز با استقامت و پایداری، آرمان آنها را پاس می‌دارند و تا آخر عمر سپاسگزار آنها خواهند بود.
غنچه (جلد 1): بچه‌های شاهد، قصه و خاطره
به کوشش احسان. - [تهران]: شاهد، 1368.
79 ص.: مصور (بخشی رنگی).
برای دانش‌آموزان چهارم و پنجم ابتدائی و دوره راهنمائی.
شمارگان: 11000 نسخه.
مندرجات: انتظار؛ روز پانزدهم؛ دو نقش؛ یک روز بهار؛ گل باغ؛ راه؛ گرگها؛ هراس؛ مظلوم خاموش؛ قصه‌های محسن و مینا.
خاطرات و داستان‌های این مجموعه از بین صدها خاطره‌ی کودکان و نوجوانان شاهد انتخاب شده و به مناسبت دهمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی - به درخواست واحد فرهنگی بنیاد شهید - انتشار یافته است. «انتظار» داستان دختری است به نام مرضیه، که پدرش شهید شده است. «روز پانزدهم» ماجرای دختری است که پدرش به جبهه می‌رود و در بازگشت، عروسکی برای او و تفنگی برای برادر دوساله‌اش هدیه می‌آورد؛ ولی دختر آرزو می‌کند که او هم تفنگ داشته باشد تا دشمنان را بکشد. «راه» ماجرای دختری است که پدرش به جبهه رفته و قرار بوده پس از برگشتن، او و مادرش را به نماز جمعه ببرد ولی خبردار می‌شوند که در راه بازگشت به دست منافقین شهید شده است. «مظلوم خاموش» ماجرای پسری است که در مدرسه - در اثر بمباران - مجروح شده است و در بیمارستان نمی‌تواند سخن بگوید. پس از مدتی معلوم می‌شود که کر و لال است و صدام مدرسه‌ی کر و لال‌ها را بمباران کرده است. بقیه‌ی مطالب نیز مربوط به شهدای انقلاب هستند.
[ صفحه 1138]
فرزندان ایرانیم
داوود امیریان. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، واحد کودکان و نوجوانان، (چاپ اول): 278.1378 ص.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: We’re the Children of Iran
طراح روی جلد: داود صفری.
شمارگان: 2200 نسخه.
این کتاب شامل 60 فصل (بخش) و قسمتی به نام «نامه‌ها» است. مطالب کتاب مجموعه خاطرات نویسنده از دوران آموزش نظامی در پادگان 21 حمزه و حضورش در مناطق جنگی و عملیاتهای مختلف است. از جمله: حاج عمران، شلمچه، اسلام‌آباد غرب و عملیاتهای کربلای یک، کربلای دو، کربلای پنج، کربلای هشت، بیت المقدس چهار، مرصاد و.... وی در این خاطرات، از دوستان و همرزمان و نبردهای قهرمانانه آنان در جبهه‌ها سخن می‌گوید. از جمله: رزمندگان شهید: اصغر حیدری، رضا دادگر، جعفری‌پناه، مرتضی حیدری دولت‌آبادی، علی اکبری، سید منصور حسینی، داوود بنی‌جمالی، فرهاد نوری‌زاده و.... در پایان متن هفت نامه‌ی مبادله شده بین نگارنده و رزمندگان و خانواده‌ی آنها که درباره‌ی خبر شهادت یا مجروح شدن دوستان و کسب خبر از احوالات خانواده آنها است به چاپ رسیده است. لازم به ذکر است که این خاطرات در قالب داستان بازگو و برای نوجوانان نوشته شده‌اند.
کاش من هم بهشت را می‌دیدم
مجید ملامحمدی. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی زمینی، معاونت تبلیغات و انتشارات، مدیریت انتشارات، 1374.
69 ص. - (مجموعه آثار و ارزشهای دفاع مقدس، دل نوشته؛ 1).
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: حرف دل؛ سرآغاز؛ بن بست شماره نه؛ کاش من هم بهشت را می‌دیدم!؛ مادر؛ به خانه خوش آمدی!؛ بوی سیب سرخ؛ پای راست بابا؛ دست مهربان آقا؛ مثل دو تا پرنده سبکبال؛ ما پاهای تو هستیم؛ این‌ها بوی شهید می‌دهند؛ گر عشق نباشد به چه کار آید دل؟؛ لبخند بزن مراد!؛ آسمان پر از فرشته شد؛ عزیز دلم خداحافظ؛ ترا می‌گویم ای نازنین.
این کتاب، مجموعه مقاله‌ها و نوشته‌هایی است در وصف ایثار، جوانمردی و شجاعت اسرا، شهدا و مفقودان جنگ؛ با موضوعهای زیر: «تمثیلی از پادگان دو کوهه اندیمشک و بسیجی‌هایی که از آنجا به عملیاتهای مختلف اعزام می‌شوند؛ وصف حال مادر شهید؛ نوشته‌ای برای آزاده؛ نوشته‌ای برای یک جانباز؛ نوشته‌ای برای شهیدان؛ مطلبی در وقت شهادت (فلق) و اشاره به شهید سید مرتضی آوینی؛ درد دل دختری با پدر شهیدش؛ به یاد دوستان شهید؛ مطالبی تقدیم به شهیدان و به یاد فداکاری‌ها و رشادت‌های شهیدانی چون: همت، باکری، زین‌الدین، بابایی، غواصان گمنام، محمدعلی جهان‌آرا، موسوی، علم‌الهدی و...». این نوشته‌ها قبلا در مجله‌ی «سلام بچه‌ها» به چاپ رسیده بوده‌اند.
ما با هم یکی هستیم
مقدمه از فریدون تنکابنی. - [بی‌جا]: کانون دانش‌آموزان ایران، (چاپ اول): 64.1360 ص.: مصور. - (کتاب نوجوانان؛ 2).
شمارگان: ذکر نشده است.
کتاب مجموعه‌ای است از ده قطعه شعر (در قالب شعر آزاد و غزل)، ده داستان کوتاه، یک خاطره و یک مقاله (در گرامی داشت روز جهانی کودک). اشعار زیر مربوط به دفاع مقدس هستند: «جنگ، شهید، ولی با این همه
[ صفحه 1139]
پیروز مائیم، سرود وحدت و یگانگی، برای شهیدان، شفق سرخ ظفر، ایران من، عید جنوب، دانش‌آموز در جبهه و پشت جبهه». داستان‌های «خالد» (نوشته آرمان موسوی)، «کبوتر» (نوشته زیبا تراس)، «عیدی مادربزرگ» (از بهار الف.) و «ما با هم هستیم» (نوشته محمود احیایی) نیز درباره‌ی دفاع مقدس هستند. تصاویر و کاریکاتورهایی درباره‌ی صدام و دفاع مقدس در بین نوشته‌ها ارائه شده‌اند. موضوع داستان‌ها جنگ زدگان، اعدام اسیر ایرانی در اسارت، ترس سربازان عراقی از ایرانی‌ها و پشیمانی از هجوم به ایران است.
و آنگاه شقایق می‌خندد: با آثاری از کودکان و نوجوانان
تهران: کانون دانش‌آموزان ایران، (چاپ اول): 1360. ص.
شمارگان؛ ذکر نشده است.
بالای عنوان روی جلد: ویژه سومین سالگرد انقلاب.
این کتاب مجموعه‌ای است از اشعار، داستان‌ها و مطالب متفرقه‌ی دیگر. از بین مطالب آن، موارد زیر در ارتباط با جنگ است: «با تو می‌آیم» عزیمت به جبهه؛ «درخت سیب» خاطره‌ی یک نوجوان از برادرش که در جبهه است؛ «نامهای از جبهه» نامهای از یک رزمنده که فردای شهادت وی به دست مادرش رسید؛ «ستاره‌ی خونین» خاطره‌ی یک کودک شهید خرمشهری از بمباران خرمشهر؛ «درس بگو معلم!» نوشته‌ای برای دانش‌آموز شهید در بمباران خرمشهر؛ «و آنگاه شقایق می‌خندد» نامه‌های رزمنده‌ای از جبهه به مادرش با امید پیروزی؛ قطعه شعرهای «یک سال جنگ» و «مانند مریم»، وصف رضایت مادر یک رزمنده از فرستادن فرزندش به جبهه.
هجرت پرستوها
به کوشش حسین حداد. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، واحد کودک و نوجوان، 1375.
70 ص. - (منتخب آثار جنگ کودکان و نوجوانان: قطعه ادبی؛ دفتر دوم).
طراح یونیفورم و پشت جلد: کاظم طلایی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Emigration of Swallows.
این کتاب شامل هفده قطعه ادبی از نوشته‌های نوجوانان چهارده تا نوزده ساله است که از میان آنها «حریم چشمهای تو، هجرت پرستوها، شهسوار آسمانی و سرود فتح» در مورد ایثار و از خودگذشتگی و شهادت و تجلیل از شهیدان است. «شهیدان زنده»، در مورد جانبازان جنگ تحمیلی؛ «رزمنده‌ی دلاور» در تجلیل از رزمندگان اسلام؛ «تار و پود رنج، پنجره را باز کن و شهر من» در مورد آغاز جنگ و حمله‌ی دشمن و شهادت عده‌ی زیادی از هموطنان ما در شهرهای مختلف است. «در کوچه‌های خیس» صحبت از آزادسازی خرمشهر دارد و «مرا هم با خودت ببر و بسیجی تو کیستی» در مورد رزمندگان بسیجی و اشتیاق آنها به جنگیدن و ایثار هستند. قطعات «ای شهید و شهید» هم در مقام شهید نوشته شده‌اند.
[ صفحه 1140]
نامه‌ها
اگر به جبهه می‌رفتم: آثار کودکان و نوجوانان (جلد 1)
بازنویس محمدرضا بایرامی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1371.
32 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ کودکان و نوجوانان: 2).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: If I had gone to front
شمارگان: 11000 نسخه.
این کتاب، برگزیده‌ای از نامه‌های کودکان و نوجوانان این آب و خاک است در پاسخ به پرسش «اگر به جبهه رفته بودی، چه می‌کردی؟». در این جلد از مجموعه‌ی هفده نامه از زیباترین نامه‌های ارسالی از کودکان سراسر کشور و حتی از کودکان ایرانی مقیم خارج به چاپ رسیده‌اند. در این نامه‌ها، کودکان و نوجوانان همگی از «آرزوی خود برای بودن در جبهه، از بین بردن دشمنان، یاری رساندن به رزمندگان و دیده‌بان بودن، تخریبچی بودن، برای شناسایی رفتن، خواندن قرآن قبل از عملیات و متوسل شدن به ذات باری تعالی و جلوگیری از شایعه پراکنی» سخن گفته‌اند.
اگر به جبهه می‌رفتم: آثار کودکان و نوجوانان (جلد 2)
بازنویسی داوود غفارزادگان. - سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1371.
28 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ کودکان و نوجوانان: 2)
عنوان پشت جلد به انگلیسی: If I Had Gone to Front
شمارگان: 11000 نسخه.
این کتاب نیز مانند جلد اول، برگزیده‌ی نامه‌های کودکان و نوجوانان ایرانی است در پاسخ به پرسش «اگر به جبهه رفته بودی، چه می‌کردی؟».
در این جلد نیز تعدادی از نامه‌های کودکان، که از جمله زیباترین نامه‌ها بوده‌اند، به چاپ رسیده‌اند. در این نامه‌ها نیز کودکان و نوجوانان همگی از آرزوی خود برای بودن در جبهه، از بین بردن دشمنان، پزشک بودن در جبهه و امداد رسانیدن به رزمندگان، متوسل شدن به خداوند برای کمک به نابودی دشمنان، اطاعت از مافوق، آر پی جی زن بودن، فدا کردن جان برای حفظ وطن، حفظ حجاب و شکست دشمن با آن، و... سخن گفته‌اند.
اگر به جبهه می‌رفتم: آثار کودکان و نوجوانان (جلد 3)
بازنویسی محمدرضا بایرامی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 23.1372 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: کودکان و نوجوانان؛ 2).
پشت جلد به انگلیسی: If I Had Gone to Front
شمارگان: 11000 نسخه.
این کتاب که جلد سوم از مجموعه آثار کودکان و نوجوانان در پاسخ به سؤال «اگر تو به جبهه می‌رفتی چه می‌کردی؟» می‌باشد، نامه‌های ده کودک و نوجوان از مدارس راهنمایی و دبیرستان به چاپ رسیده است: موضوع نوشته‌ها عبارتند از: پوشیدن لباس عراقی‌ها و کشتن صدام، جستجوی یافتن اسلحه‌ای برای نابودی دشمنان،
[ صفحه 1141]
پاسخ فرزندی که پدرش در جبهه بود و دوست داشت به جای پدر خود در جنگ شرکت می‌کرد، مقایسه جبهه‌ی جنگ با کربلا و قیام امام حسین (ع)، آرزوی سقا شدن در جبهه، مجروح شدن و دیدن امام زمان (عج)، آرزوی سهیم شدن در ثواب رزمندگان و انجام هر کاری برای رضای خدا، آرزوی پستچی جبهه شدن، به وجود آوردن گروه چریکی همچون گروه شهید چمران، ادامه راه شهدا و ادامه جنگ با آمریکا.
دعای مرغ آمین: دو نامه از اهواز به تهران و از تهران به اهواز
سیروس طاهباز. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 96.1360 ص. - (پا به پای جنگ؛ 3).
گروه سنی «ه» (دوره دبیرستان).
این کتاب دو نامه است از دو پسر عمو که یکی در اهواز ساکن است و دیگری در تهران. پسر عموی اهوازی از اوضاع و احوال جنوب کشور صحبت می‌کند و خبر می‌دهد که پدرش به خرمشهر و برادرش، حسین، به قصر شیرین اعزام شده بوده‌اند و خودش هم در اهواز عضو بسیج مسجد شده است و کمی هم نصیحت می‌کند که باید دست معلم واقعی را بوسید و این که دانش و دانستن خوب است. او در پایان این نامه خبر شهادت برادرش حسین و پدرش را به پسر عمویش می‌دهد.
نامه‌ی دوم از پسر عموی تهرانی است که اول از چگونگی تأثیر دریافت خبر شهادت عمویش می‌نویسد و سپس به شرح مشکلات خانواده‌اش در تهران می‌پردازد. پس از آن کمی هم راجع به روشنفکری و روشنفکران آوانگارد و ادبیات می‌نویسد و متأسف است از این که در محافل روشنفکری، داستان نو یعنی «هدایت» و شعر نو یعنی «نیما».
کتاب با ذکر قطعه‌ای از شعر «مرغ آمین» نیما پایان می‌پذیرد.
گلبرگ شکوفه‌ها: نامه‌های کودکان به حضرت امام خمینی (جلد 1)
نقاشی محمدعلی بنی‌اسدی. - تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، (چاپ دوم): 27.1372 ص.: مصور (رنگی)، نمونه.
شمارگان: 5000 نسخه.
مجموعه‌ی حاضر، شامل نامه‌هایی است که کودکان در زمان حیات امام (ره) برای ایشان نوشته‌اند. نمونه‌ی دستخط جوابیه‌ی حضرت امام در پاسخ به یکی از نامه‌ها نیز ارائه شده است. در نامه‌های کودکان، ضمن آرزوی پیروزی و دعا برای رزمندگان اسلام و آرزوی نابودی دشمنان اسلام - به خصوص صدام و ریگان - به مطالب زیر اشاره شده است: «بمباران شهرها و موشکهای دوربرد، درخواست دعا از حضرت امام برای شهادت و رفتن به جبهه، آرزوی پوشیدن لباس بسیجی و جنگ با اسرائیل و صدام». در نامه‌ها از اشعار و سروده‌های انقلابی استفاده شده است و کنار هر نامه، اطلاعات زیر نیز ارائه شده است: «نام نویسنده‌ی نامه، سن او، تاریخ ارسال، متن نامه، آدرس ارسالی و امضاء».
گلبرگ شکوفه‌ها: نامه‌های کودکان به حضرت امام خمینی (جلد 2)
نقاشی اکبر نیکان‌پور. - تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، (چاپ دوم): 27.1372 ص.: مصور (رنگی).
شمارگان: 5000 نسخه.
مجموعه‌ی حاضر، شامل نامه‌هایی است که کودکان در زمان حیات امام (ره) برای ایشان نوشته و ارسال کرده‌اند. از جمله نامه‌های این جلد، می‌توان به این موارد اشاره کرد: «نامه‌ی کودکی از اهواز که برادرش (شهید بزاز) در جبهه‌ی
[ صفحه 1142]
شوش شهید شده و برادر دیگر وی نیز در حمله‌ی بیت المقدس مجروح شده است؛ آرزوی پیروزی برای رزمندگان در جنگ؛ نامه‌ی کودکی از گناوه که پدر و برادرانش در جبهه هستند و تبریک سال نو به امام و رزمندگان در جبهه (شهید ذاکر و شهید محمدعلی شریفی)». در نامه‌ها از اشعار و سرودهای انقلابی استفاده شده است و برای هر نامه اطلاعات زیر نیز داده شده است: «نام نویسنده‌ی نامه، سن او، تاریخ ارسال، متن نامه، آدرس ارسالی و امضاء».
گلبرگ شکوفه‌ها: نامه‌های کودکان به حضرت امام خمینی (جلد 3)
نقاشی بهداد امین سلماسی. - تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، واحد ادبیات (چاپ دوم): 35.1372 ص.: مصور (رنگی).
شمارگان: 5000 نسخه.
مجموعه‌ی حاضر شامل نامه‌هایی است که کودکان در زمان حیات امام (ره) برای ایشان نوشته‌اند. نامه‌های زیر از جمله نامه‌ها و موضوعهای مطرح شده در این جلد هستند: «آرزوی بزرگ شدن، خلبان شدن و چون رزمندگان در جبهه‌ها جنگیدن، شهادت و یا زخمی شدن در راه خدا، تکیه بر این که مدرسه را به عنوان سنگر حفظ می‌کند و چون کوچک است نمی‌تواند با صدام بجنگد، نامهای از کودکی در سنندج و تشکر از رزمندگان در امنیت بخشیدن به منطقه‌ی سنندج و کردستان، قسم خوردن در راه حفظ وطن از گزند دشمنان (بخصوص صدام و کارتر)، این که خرمشهر با جنایات صدام به خونین شهر تبدیل شد، نامه‌ی دختر شهید جمشید پایخان (از نورآباد ممسنی) به امام و آرزوی دیدن پدر خویش که مفقودالاثر شده است و نامه‌ی دختری به امام و بیان جنگ شهرها و جنگ آمریکا در خلیج فارس». در نامه‌ها از اشعار و سرودهای انقلابی استفاده شده است. درباره‌ی هر نامه اطلاعات زیر داده شده است: «نام نویسنده‌ی نامه، سن او، تاریخ ارسال، متن نامه، آدرس ارسالی و امضاء».
گلبرگ شکوفه‌ها: نامه‌های کودکان به حضرت امام خمینی (جلد 4)
نقاش حمید آغالر. - تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)؛ مدرسه، (چاپ اول): 36.1373 ص.: مصور (رنگی)، نمونه.
شمارگان: 10000 نسخه.
مجموعه‌ی حاضر شامل نامه‌هایی است که کودکان در زمان حیات امام برای ایشان نوشته‌اند. نمونه‌ی دستخط جوابیه‌ی حضرت امام در پاسخ به یکی نامه‌ها نیز ارائه شده است. نامه‌های زیر از جمله نامه‌ها و موضوعهای مطرح شده در این جلد هستند: «درخواست سلامتی و پیروزی برای رزمندگان اسلام، اشاره به نوکر حلقه به گوش بودن صدام با عنوان سردار قادسیه و شکستهای مفتضحانه و عقب‌نشینی صدامیان، نامه‌ی کودکی که عمویش شهید شده است (شهید مهرور از تهران)، دختری که دوست دارد پرستار شود تا به مجروحان جنگی خدمت کند، کودکی که دو برادرش در جبهه شهید شده‌اند و سه برادر دیگرش در جبهه هستند (از ایلام) و دختری که دوست دارد به جبهه برود ولی دیگران او را مسخره می‌کنند چون سن او کم است و دختر است». در نامه‌ها، از اشعار و سرودهای انقلابی استفاده شده است و در خصوص هر نامه، اطلاعات زیر داده شده است: «نام نویسنده‌ی نامه، سن او، تاریخ ارسال، متن نامه، آدرس ارسالی و امضاء».
گیرنده، منطقه‌ی جنگی
قاسم ناظمی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 125.1375 ص.: (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: نامه‌ها؛ 6).
طراح روی جلد: حمید عجمی.
[ صفحه 1143]
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Recipient War Zone.
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب حاضر، مجموعه‌ای از نامه‌های کودکان و نوجوانان کشور ما به رزمندگان دلیر و سلحشور است. دریافت این نامه‌ها، باعث شادی و ارتقاء روحیه‌ی رزمندگان می‌شده است. عده‌ی کثیری از نویسندگان کم سن و سال این نامه‌ها، آرزوی رفتن به جبهه را داشتند. عده‌ای، سالهای بعد به جمع رزمندگان پیوستند. این آینده‌سازان انقلاب، در نامه‌های خود، رزمندگان را به شجاعت، دلیری، مقاومت، استقامت، جنگیدن با تمام قدرت تا آخرین قطره‌ی خون، دست کشیدن از دلبستگیهای مادی، ایمان به قدرت خداوند و دفاع از ناموس و شرف و دین تشویق کرده‌اند. «تقدیر و سپاسگزاری از آفریدن حماسه‌های پرشور، اعتقاد به برتری سلاح ایمان بر روشهای شیاطین، تحسین رفتار جوانمردانه در جنگ حق علیه باطل، ستایش از صبر و شکیبایی و تحمل خانواده‌های شهدا و معلولان و مجروحان» در جای جای این نامه‌ها به چشم می‌خورد.
نامهای به امام: مجموعه‌ای از آثار کودکان و نوجوانان
[کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان]. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، (چاپ اول): 44.1363 ص.
گروه سنی: «ج»، «د».
کتاب، مجموعه‌ی 29 نامه‌ی برگزیده از میان 2700 نامهای است که برای شرکت در مسابقه «نامهای به امام» (از اول فروردین 1362 تا پایان شهریور همان سال) نوشته و به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فرستاده شده بودند. 29 نامه‌ی فوق، (که از میان نامه‌های سه گروه سنی دانش‌آموزان دبستان، دوره‌ی راهنمایی و دبیرستان انتخاب شده‌اند) برندگان این مسابقه بوده‌اند و در تعداد زیادی از آنها، آرزوی دیدار با امام و آرزوی شهادت مطرح شده است. نامه‌های کودکانی از خانواده‌های جنگ زده و نامه‌های خواهران و برادران شهیدان دفاع مقدس در میان نامه‌ها دیده می‌شود.
نامهای به عروسکم
نویسنده، طراح و نقاش جمال محرر؛ ویراستار عبدالمجید رحمانیان. - تهران: امید آزادگان، (اول): 11.1378 ص: مصور (رنگی).
گروه سنی «ب».
شمارگان: 4000 نسخه.
در این کتاب، که برای کودکان (سنین قبل از دبستان و کلاسهای اول و دوم و سوم دبستان) تنظیم شده، نامهای از یک پدر اسیر به دختر کوچکش چاپ شده است. پدر در این نامه از علت رفتن به جبهه و اسارت خود سخن می‌گوید و از دخترش، که او را عروسک خود خطاب می‌کند، می‌خواهد به حرفهای مادرش گوش دهد و درسهایش را خوب بخواند و نماز را در اول وقت به جای آورد و....
[ صفحه 1144]
داستان، مجموعه‌ها
آب، باد، آتش
محمدجواد جزینی.- [کرج]: دلوار، 53.1379 ص.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Water, Wind, Fire
بالای عنوان: مجموعه داستان.
3300 نسخه.
مندرجات: آب، باد، آتش؛ روز دهم؛ اسماعیل، اسماعیل؛ نجیب؛ فصل گلابی - الف؛
پنج داستان کوتاه با درون مایه‌هایی از جنگ تحمیلی و دفاع مقدس محتوای مجموعه‌ی حاضر را تشکیل می‌دهند. در نخستین داستان کتاب (آب، باد، آتش)، آخرین لحظات رزمنده‌ی شجاعی توصیف می‌شود که محاصره و اسیر نیروهای بعثی می‌شود؛ در حالی که یک پایش به شدت زخمی شده است. فرماندهی عراقی سعی می‌کند تا او را با زور و شکنجه به سخن وادارد ولی موفق نمی‌شد. او مکرر از بعثی‌ها تقاضای آب می‌کند که به او نمی‌دهند. سرانجام به صورت فرماندهی بعثی تف می‌کند و در پی آن، فرمانده با حرکتی وحشیانه سرباز شجاع ایرانی را به شهادت می‌رساند.
آبی تر از آبی، قصه‌های زندگی امام خمینی برای کودکان و نوجوانان
باز نوشته فرهاد حسن‌زاده؛ تصویرگر: لیلی درخشانی؛ تحقیق: امیررضا ستوده. - تهران: نشر پنجره، 1376.
96 ص.: مصور. - (قصه‌های آفتاب؛ 9).
شمارگان: 15000 نسخه.
این کتاب، مجموعه‌ی 25 خاطره درباره‌ی حضرت امام خمینی (س) است که به زبانی ساده برای کودکان و نوجوانان بازنویسی شده‌اند. از بین این خاطرات، دو خاطره در ارتباط با حضرت امام و جنگ تحمیلی هستند: «خاک و آهنگ فتح». خاطره‌ی اول مربوط به دیداری از شلمچه است و یادآوری مقدس بودن خاک آن، به سبب آغشته شدن به خون شهیدان و یادآوری خاک «نوفل لوشاتو» که پس از اقامت حضرت امام در آن، برای بسیاری از افراد، خاک مقدس به شمار می‌آید. خاطره‌ی دوم (آهنگ فتح)، به نقل از یکی از فرماندهان جبهه‌ها است که قبل از شروع حمله برای کسب اجازه نزد حضرت امام رفته بود. توصیه‌ی حضرت امام - مبنی بر توسل به خداوند متعال، در صورت وجود ابهام کلی از نظر انجام عملیات - در این خاطره ذکر شده است، که با عمل کردن به این توصیه، در آن عملیات، پیروزی نصیب رزمندگان گردید.
آژیر قرمز: مجموعه داستان
ابراهیم حسن بیگی. - تهران: پیام آزادی، (چاپ دوم): 1372.
63 ص.: مصور.
مندرجات: استوار ایوبی، روزه، یخ در بهشت، آژیر قرمز.
از داستان‌های مندرج در این کتاب، داستان «آژیر قرمز» در ارتباط با جنگ شهرهاست. داستان‌های کتاب برای دانش‌آموزان سالهای آخر دبستان و دوره‌ی راهنمایی نوشته شده‌اند. مجید (قهرمان داستان) در ساختن پناهگاه، در
[ صفحه 1145]
منزل به پدرش کمک نکرده است. وقتی به مدرسه می‌رود، متوجه می‌شود که در آنجا نیز مسؤولان مشغول ساختن پناهگاه هستند و همکلاسی‌هایش هم به آنها کمک می‌کنند. مجید به هر ترتیب شده از کمک به آنها طفره می‌رود. هنگامی که آژیر قرمز به صورت آزمایشی به صدا در می‌آید، می‌ترسد و فرار می‌کند و به زمین می‌خورد، ولی به هر ترتیب که شده خود را به پناهگاه می‌رساند. همین مسأله باعث می‌شود تصمیم بگیرد که در ساختن پناهگاه در منزل به پدرش کمک کند.
آشنای غنچه‌ها: قصه‌های زندگی امام خمینی برای کودکان و نوجوانان
باز نوشته افسانه شعبان‌نژاد؛ تحقیق: امیررضا ستوده؛ تصویرگر فریبا افلاطون؛ ویراستار: شهرام رجب‌اده. - تهران: نشر پنجره، 39.1375 ص.: مصور.
کتاب حاضر حاوی 21 داستان است که بر مبنای زندگانی حضرت امام خمینی (ره) به زبانی ساده - برای کودکان - نوشته شده‌اند. از میان این خاطره‌ها و داستان‌ها، داستان «بوی بهار» در ارتباط با دفاع مقدس است. در این خاطره، خانواده‌ی یک شهید برای دیدن حضرت امام (ره) می‌روند، ولی ایشان در خانه حضور ندارند. خانواده‌ی شهید اصرار می‌ورزند و به جایی که امام در آنجاست، می‌روند. امام با کمال فروتنی آنان را می‌پذیرد و خواسته‌ی آنها را جویا می‌شود. آنها پاسخ می‌دهند که فقط خواستار سلامتی امام هستند. حضرت امام از فردی که آنها را همراهی می‌کند، می‌خواهد تا ایشان را به مقصدشان برساند. این خانواده هنگام بازگشت از نزد امام، احساس شادی و آرامش می‌کنند.
آن روز در کنار تو: بر اساس خاطراتی از سرلشکر پاسدار، شهید حاج محمد ابراهیم همت
محسن پرویز. - تهران: کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و 36 هزار شهید استان تهران، کمیته انتشارات، (چاپ دوم): 1376.
80 ص.: مصور. - (کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان؛ مجموعه داستان نوجوانان؛ 7).
مندرجات: لبخندی در سحر؛ تاریک و روشن؛ وقتی ابرها دور می‌شوند؛ آن روز در کنار تو؛ خاطره صبحگاه؛ گلی در آغوش نسیم؛ سردار سرلشکر شهید حاج محمد ابراهیم همت.
در این مجموعه که برای نوجوانان تنظیم شده است، نویسنده ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی شهید حاج محمدابراهیم همت را - که عقیده داشت: «تبلیغ برای اسلام باید با رفتار و کردار باشد» - به تصویر کشیده است. «لبخندی در سحر» خاطره مواجهه‌ی زیرکانه‌ی شهید همت، در دوران سربازی خود (در دوران طاغوت) با تیمسار ناجی بر سر غذا دادن در هنگام سحر به سربازان است. در «تاریک و روشن» از دیدگاه منفی رزمنده‌ی اعزامی به جبهه و شرمندگی وی از قضاوت نادرستش درباره‌ی شهید همت، که هر روز در تاریک روشن صبح به صورت ناشناس حیاط را جارو می‌کرد، سخن گفته شده است. «وقتی ابرها دور می‌شوند» از کار کردن شهید همت، (معاون تیپ)، به صورت ناشناخته همراه با رزمندگان؛ «آن روز در کنار تو» از قناعت همت و محبوبیت وی در بین رزمندگان؛ «خاطره‌ی صبحگاه» از ورزش صبحگاهی فرماندهی لشکر در بین رزمندگان؛ و «گلی در آغوش نسیم» شرح حضور دائمی همت در خط مقدم جبهه و احاطه‌ی او توسط رزمندگان است. آخرین بخش کتاب نیز زندگینامه‌ی کوتاهی است از شهید همت.
[ صفحه 1146]
آن شب که بی‌بی مهمان ما بود: مجموعه دو داستان برای نوجوانان
فریدون عموزاده خلیلی؛ تصویرگر احمد وکیلی. - تهران: ذکر، کتابهای قاصدک، (چاپ دوم): 72.1372 ص. - مصور.
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: آن شب که بی‌بی مهمان ما بود؛ بی‌شناسنامه‌ها.
«آن شب که بی‌بی مهمان ما بود» داستان پیرزنی است که مصطفی او را با دوچرخه به همراه خود به منزل می‌برد. وی ابتدا از آمدن سرباز می‌زند ولی با اصرار مصطفی و یادآوری سفارش پدرش در مورد شبهای بمباران، هر طوری شده، او را به منزل می‌برد. حین صرف سحری، ناگاه هواپیماهای عراق بر شهر ظاهر شد و مناطقی را بمباران می‌کنند. پس از بازگشت بی‌بی به منزل متوجه می‌شود که خانه‌ی او در اثر بمباران از بین رفته و او از خطر نجات یافته است.
داستان دیگر در رابطه با جنگ نیست.
آنها از آتش نمی‌ترسند
شهرام شفیعی. - تهران: قدیانی، کتابهای بنفشه، واحد کودکان و نوجوانان، (چاپ دوم): 64.1373 ص.
طراح روی جلد: ابراهیم حقیقی.
شمارگان: 11000 نسخه.
مندرجات: کلاغو؛ آنها از آتش نمی‌ترسند؛ پیرمرد و مرغابی.
از بین سه داستان این کتاب، داستان «پیرمرد و مرغابی» در ارتباط با خانواده‌ی رزمندگان جاویدالاثر نوشته شده است. این داستان، ماجرای پیرمردی است که فرزند او به جبهه رفته و مفقودالاثر شده است و او به تصور این که پسرش زنده است، به خانه‌ی همسایه می‌رود و با پسری روبه‌رو می‌شود که مشغول بازی با بچه مرغابی در حوض آب است، صحبتهایی بین آنها رد و بدل می‌شود که در نهایت به آشنایی پسر با پیرمرد منجر می‌گردد.
آوای پرستوها
نویسنده علی‌اکبر والایی؛ ویراستار مینو کریم‌زاده. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 48.1380 ص.
عنوان دیگر: آوای پرستوها (مجموعه داستان جنگ).
گروه سنی «ه».
شمارگان: 15000 نسخه.
مندرجات: آوای پرستوها؛ کمپ شماره ده؛ دست غیب؛ گفتند بنویس.
در «آوای پرستوها»، داستانی از رفتار خوب ایرانی‌ها با اسیران و رفتار خشونت‌بار بعثی‌ها با اسیران ایرانی، شورش نیروهای عراقی، درگیری آنها و پناهنده شدن نیروهای بازمانده با دو بسیجی به جبهه‌ی ایران است. «کمپ شماره ده» داستان یک اسیر ایرانی است که یک اسلحه‌ی کمری پیدا کرده، مخفی می‌کند. گم شدن سلاح عراقی منجر به تجسس و آزار اسیران ایرانی می‌شود. سرانجام آن اسیر خود را معرفی می‌کند و به زندان مرکزی بغداد فرستاده می‌شود و دیگران رهایی می‌یابند. «دست غیب» حکایت رهایی از مرگ رزمنده‌ی مجروحی است که تیر خلاص می‌خورد ولی زنده می‌ماند و «گفتید بنویس»، نامه‌ی شاگردی به معلم شهیدش است که بدون شناساندن خود، از نظر معیشتی، به دانش‌آموز کمک می‌کرده است.
[ صفحه 1147]
از زینب برایم بنویسید، مجموعه داستان برای نوجوانان
رضا شیرازی. - تهران: پیام آزادی، 1362. [48] ص.
گروه سنی: «د».
این کتاب، مجموعه‌ی سه قصه از «رضا شیرازی» است. قصه‌ی اول، شرح زندگی کودکی است که پدرش در اثر بمب‌گذاری ضد انقلابیون به شهادت رسیده است و خواهرش با یک پاسدار جانباز که دو پایش را در جبهه از دست داده است، ازدواج می‌کند. او می‌خواهد مانند شوهر خواهرش یک پاسدار شود. قصه‌ی دوم، در مورد شخصی است که برای کسب پول، هر کاری انجام می‌دهد. پس از شنیدن مصاحبه‌ی یک گزارشگر با آوارگان جنگی، جرقه‌ای در ذهن او زده می‌شود و تغییری در وی رخ می‌دهد. سومین قصه، زندگی خانواده‌ای از آوارگان آبادان را بیان می‌کند. دو برادر در جنگ مفقودالاثر شده، هیچ خبری از آنها در دست نیست. پدر و مادر در بمباران شهید شده‌اند. زینب، دختر یازده ساله‌ی تیز هوشی است که نابینا شده است و برادر سیزده ساله‌اش (که از دو پا آسیب دیده است) از او مراقبت می‌کند. روزهای عاشورا بر این دختر تأثیر می‌گذارد؛ چگونگی این تأثیر در داستان بیان شده است. در صفحات آخر کتاب، کلمات قصار از حضرت امام صادق علیه‌السلام، با خطی خوش نوشته شده است.
از میان آتش
احمد عربلو. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات هنر و مقاومت، (چاپ اول): 47.1373 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ واحد کودک و نوجوان: حکایتهای جنگ؛ 1).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Through the Fire
مندرجات: حکایتهای: لحظه‌های فریاد، از میان آتش، رعدی به جان دشمن؛ که براساس خاطرات رزمندگان دلاور: غلامعلی افضلی آرام، عیسی‌وند و حمیدرضا نریمانی بازآفرینی شده‌اند.
کتاب، مجموعه‌ی سه داستان است.
«لحظه‌های فریاد»: چهار سرباز ایرانی یک تانک عراقی را به غنیمت گرفته ولی بین نیروهای عراقی به دام افتاده‌اند. در جریان درگیری، یکی از رزمنده‌ها، شهید و رزمنده‌ی دیگری مجروح می‌شود. با رسیدن نیروهای ایرانی، آنها نجات پیدا می‌کنند.
«از میان آتش»: ده رزمنده برای عملیات شناسایی به اطراف کارخانه‌ی شیر پاستوریزه‌ی آبادان می‌روند و متوجه می‌شوند که عراقی‌ها در حال تبدیل آنجا به انبار مهمات هستند. طی عملیاتی که از داخل کارخانه انجام می‌گیرد، مهمات و چند تانک دشمن نابود می‌شوند و عراقی‌ها فرار می‌کنند.
«رعدی به جان دشمن»: در هوایی طوفانی دستهای رزمنده برای شناسایی به سنگرهای عراقی نزدیک می‌شوند. یک تیربارچی عراقی آنها را می‌بیند ولی قبل از این که شلیک کند، صاعقه او را از بین می‌برد. بیسیم دسته از کار افتاده است و لذا هنگام برگشت، نیروهای خودی آنها را زیر آتش می‌گیرند. گرازی روی مین می‌رود و نیروهای عراقی مشخص می‌شوند و از دو طرف زیر آتش نیروهای ایرانی قرار می‌گیرند و نابود می‌شوند.
اسب و شمشیر (برای نوجوانان)
مهدی رضا بدلی. - تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات؛ نشر جوان، (چاپ اول)؛ 63.1369 ص.
عنوان روی جلد: اسب و شمشیر، مجموعه داستان برای نوجوانان.
شمارگان: 11000 نسخه.
مندرجات: اسب و شمشیر؛ امانت؛ «... فول».
کتاب حاضر شامل سه داستان کوتاه است که از بین آنها فقط داستان «اسب و شمشیر» در ارتباط با دفاع
[ صفحه 1148]
مقدس است. این داستان شامل شش نامه است که نامه‌ی آخر ناتمام باقی مانده است. این نامه‌ها را شاگردان یک مدرسه برای معلم خود، که در جبهه است، نوشته‌اند. آنها ضمن درخواست نامه از معلم خویش و درخواست بیان رویدادهای جبهه، به یاد روزهای خوش در کلاس و مسجد محل و تابستان پر ماجرایی که با هم داشته‌اند، با او گفتگو می‌کنند. نامه‌ی نیمه تمام آخر، خبر از شهادت معلم می‌دهد.
اسلحه‌ی زهرا و چند داستان دیگر
علی آقاغفار، محسن پرویز. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 78.1368 ص.: مصور: نقاشی.
این کتاب حاوی شش داستان است که هر یک به نوعی بیانگر حماسه دلاوری‌های رزمندگان اسلام در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل هستند. در اولین داستان، «اسلحه‌ی زهرا»، رزمنده‌ای به مدرسه‌ی دخترانه‌ای دعوت می‌شود. وی خاطراتی از جبهه بیان می‌کند. یکی از خاطرات وی این است که دوست او با یک قوطی که دختری همراه چند گردو برای رزمندگان فرستاده بود، برای حمله به سمت دشمن می‌رود و قوطی را به داخل سنگر عراقی‌ها می‌اندازد و شعار «الله اکبر، خمینی رهبر» سر می‌دهد. سه افسر عراقی از سنگر بیرون آمده، روی زمین دراز می‌کشند، آنها منتظر انفجار هستند. رزمنده بعد از اسیر کردن عراقی‌ها، قوطی را بر می‌دارد و عراقی‌ها از این موضوع خیلی ناراحت می‌شوند. داستان رزمنده در اینجا پایان می‌یابد. زهرا در گوشه‌ای از صف دانش‌آموزان لبخند می‌زند. چون خود او فرستنده‌ی این قوطی و گردوها بوده است.
اگر ستاره‌ها بروند: سه داستان
رضا شیرازی. - تهران: پیام آزادی، (چاپ ششم): 1367.
46 ص. - (همگام با جنگ، 3).
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: اگر ستاره‌ها بروند؛ معجزه؛ جاده خاکی.
این کتاب مجموعه سه داستان برای نوجوانان است. در داستان «اگر ستاره‌ها بروند»، معلم تعلیمات دینی مدرسه در جنگ شهید می‌شود و یکی از معلمها، آخرین وصیتهای او را برای بچه‌ها تعریف می‌کند و آنها بغض‌آلود، گریه‌کنان و تکبیر گویان به کلاس می‌روند. معلم کلاس می‌گوید: بچه‌ها من باید بروم و وقتی از او می‌پرسند کجا؟ می‌گوید جبهه! در داستان «معجزه» در عملیاتی سی نفره، فرمانده گروهان و یازده نفر در همان لحظات اولیه شهید می‌شوند. همه تشنه هستند. افرادی به جستجوی آب می‌روند، و فقط یک نفر بر می‌گردد. بعثی‌ها حمله می‌کنند و با مقاومت رزمندگان، چرخبال‌های بعثی جرأت نمی‌کنند نزدیک شوند. یکی از چرخ‌بال‌ها به که می‌خورد و... چشمهای می‌جوشد و همه نجات پیدا می‌کنند. در «جاده‌ی خاکی» طلبه‌ای روحانی برای مأموریت تبلیغاتی به جبهه غرب اعزام می‌شود. در راه مهاجمان حمله می‌کنند و طلبه را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهند و به او شلیکک کرده، فرار می‌کنند. بعد از این واقعه، یکی از مسافرین با کارد گلوی او را می‌برد و او در حال احتضار، عکس امام را از جیبش در می‌آورد.
اگر همه شیشه‌ای بودیم: مجموعه داستان نوجوانان
به اهتمام مجید کوهکن، نقاش مژگان کامران‌زاده. - شیراز: کنگره سرداران و چهارده هزار شهید استان فارس، 72.1379 ص.: مصور.
شمارگان: 3000 نسخه.
[ صفحه 1149]
در این مجموعه، خاطرات پنج تن از شهدای استان فارس، در قالب داستان کوتاه برای نوجوانان به تصویر کشیده شده است. «اگر همه شیشه‌ای بودیم» (نخستین داستان) سرگذشت خانواده‌ای جنگزده است که پس از بمباران روستا و شهید شدن دختر کوچک خانواده، آواره‌ی شهر دیگری می‌شوند. آنان پس از چند روز سرگردانی و تحمل مشقت و گرسنگی، با مرد نیکوکاری روبه‌رو می‌شوند که آنها را به خانه‌ی کوچک و محقر خود می‌برد و از آنها می‌خواهد بدون پرداخت کرایه در آنجا بمانند.
ایرج خسته است
داوود امیریان. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، واحد کودک و نوجوان، (چاپ دوم): 96.1373 ص.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Iraj is Tired
مندرجات: ایرج خسته است؛ اژدها؛ سگهای لاشه‌خوار؛ می‌مانم؛ پیشی و قیس بن اکبر سیاه؛ پرواز. قهرمان داستان‌های این کتاب «ایرج» است. او نوجوانی است که به جبهه رفته و با کارهایش باعث سرگرمی یا ناراحتی و گاهی، رهایی همرزمان از موقعیت‌های ناراحت کننده‌ای می‌شود که در آن قرار گرفته‌اند. «ایرج خسته است» حکایت خسته شدن ایرج طی عملیات و ارسال پیامی است که باعث آگاهی همرزمان وی از وجود میدان مین می‌شود. «اژدها» داستان دیدن آفتاب‌پرستی است که از دریچه‌ی دوربین اسلحه‌ی سیمونوف آن را اژدها می‌پندارد. «سگهای لاشه‌خوار» حکایت کشته شدن یک منافق به دست ایرج و کشته شدن دوست منافق در میدان مین و پاره پاره شدن جسد وی توسط سگ‌هاست. دیگر داستان‌ها نیز در ضمن بازگو کردن حال و هوای جبهه، وقایعی سرگرم کننده و در عین حال، جدی را بازگو می‌کنند.
ای کاش همه مثل پدرم بودند
محمدحسین عباسپور تمیجانی. - تهران: آشنایی، (چاپ اول): 1380.
84 ص.: مصور (رنگی).
طراح روی جلد: ملیکا سعید.
شمارگان: 10000 نسخه.
مندرجات: خانه خود را دوباره می‌سازیم؛ روزهای سخت جنگ؛ زندگی با بمبها و موشکها؛ ای کاش همه مثل پدرم بودند.
«خانه‌ی خود را دوباره می‌سازیم» پدر و پسر جنگ‌زده‌ای از آبادان، پس از ورود به شهر و مشاهده‌ی ویرانی‌ها و رؤیت خانه‌ی ویران شده‌ی خود، تصمیم می‌گیرند که در اولین فرصت، دوباره آن را بسازند. «روزهای سخت جنگ» داستان خانواده‌ی یک کارمند است و بمباران شهرها. روزی، هنگامی که همه‌ی خانواده‌ی در منزل هستند، هواپیمای دشمن منزل دایی را بمباران می‌کند و در اثر جراحت زن دایی و ویرانی منزل، خانواده‌ی دایی مجبور به اقامت موقت در منزل آنها می‌شوند. «زندگی با بمبها و موشکها» داستانی است از موشکباران شهرها و شرح حال عده‌ای که تلاش می‌کردند به شهرهای دیگر بروند تا در امان باشند و وصف بسیاری از مردم که جنگ را تحمل می‌کنند و همچنان به شعارهای خویش پای‌بند هستند. «ای کاش همه مثل پدرم بودند» داستان پسری است که همیشه در پی یافتن جوابی برای پرسشهای خود است و پدرش که معلمی درستکار است، به سؤالات او پاسخ می‌دهد. او به بسیاری از جنگهای دنیا، از جمله جنگ ایران و عراق و دوران موشکباران فکر می‌کند و علت آن را جویا می‌شود و به وجود پدر صادق خود افتخار می‌کند.
[ صفحه 1150]
بوی عطر نماز: قصه‌های زندگی امام خمینی، برای کودکان و نوجوانان
باز نوشته محمد ناصری. - تهران: کتابهای قاصدک،1376. 52، [2]: عکس.
واژه‌نامه: ص. 54 - 53.
شمارگان: 20000 نسخه.
این کتاب، مجموعه دوازده داستان است که از بین آنها سه داستان در ارتباط با جنگ است که عبارتند از: «بوی بهار»، داستانی در مورد رزمنده‌ای به نام علیرضا آقاخانی است که برادرش شهید شده است. وی در هنگام عملیات فاو برای امام نامه می‌نویسد و در خواست عبای امام را می‌کند. امام نیز سجاده‌ای به او می‌دهد و برای او و رزمندگان اسلام دعا می‌کند. «آرامش عجیب»، در مورد نوه‌ی امام است که باردار بود و با وجود آگاهی از این که دشمن تهران را تهدید به بمباران کرده است، به نماز جمعه می‌رود. آقای خامنه‌ای در خطبه‌های نماز مسائل مهم جنگ را مطرح می‌کنند. ناگهان بمبی در صف‌های نمازگزاران منفجر شده، عده‌ای از مردم قطعه قطعه می‌شوند. امام از این کار نوه‌ی خود بسیار راضی و خشنود بوده‌اند. «انتظار تلخ»، داستانی در مورد دویست نفر از طلبه‌های رزمنده است که به دیدار امام می‌روند، ولی دیرتر از موعد و زمانی به جماران می‌رسند امام در حال ادای نماز است. در این بین که همه از دیدار امام ناامید شده‌اند، ناگهان با امام مواجه می‌شوند. طلبه‌ها بسیار خوشحال می‌شوند. امام برای تکمیل این خوشحالی، برای آنها سخنرانی می‌کنند.
پرنده‌ها دوباره اوج می‌گیرند
یوسف قوجق. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1373.
55 ص. - (واحد کودک و نوجوان، دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ حکایتهای جنگ: 4).
طراح روی جلد: صابر عباسپور.
شمارگان: 4400 نسخه.
مندرجات: پرنده‌ها دوباره اوج می‌گیرند؛ هدیه‌ی خدا؛ بچه‌ها هم سربازند؛ من هم می‌مانم؛ پیک.
در «پرنده‌ها دوباره اوج می‌گیرند» جوان ترکمنی در راه عزیمت به جبهه تماشاگر مناظر زیبایی است که او را به یاد موطن خود می‌اندازد. دستهای قو در آسمان دیده می‌شوند و لحظه‌ای بعد ضد هوایی‌های عراقی قوها را تلف می‌کنند. «هدیه‌ی خدا» داستان رزمندگانی است که طی عملیاتی، منطقه‌ای را آزاد کرده‌اند. عراقی‌ها اقدام به ضد حمله می‌کنند. مهمات رو به اتمام است. کریم با ترفند خاصی کامیون مهمات عراقی‌ها را می‌رباید و به نیروهای خودی می‌رساند. در «بچه‌ها هم سربازند» دو نوجوان خرمشهری، با برداشتن یک قبضه آر پی جی - که کار با آن را نمی‌دانند - به مقابله با تانکها می‌روند. ولی سرانجام با پرتاب کوکتل مولوتف چند تانک عراقی را منهدم می‌کنند. در «من هم می‌مانم» یک پیرمرد خرمشهری برای مقاومت در خرمشهر می‌ماند و در داستان «پیک» گروهی رزمنده در یک عملیات عراقی‌ها را غافلگیر می‌کنند ولی تنها افراد یک سنگر مقاومت می‌کند. منصور، پیک جبهه، با استفاده از کوچکی جثه‌اش به سراغ آنها رفته، عراقی‌ها را اسیر می‌کند و می‌آورد.
پشت چراغ قرمز
مهرداد غفارزاده؛ نقاشی از: اکبر نیکان‌پور. - تهران: نشر رویش، 1368.
64 ص.: مصور. - (ادبیات نوجوانان، داستان).
گروه سنی: ج، د.
مندرجات: خانه‌ی گلی؛ پشت چراغ قرمز؛ شبی پر ستاره؛ شیری.
[ صفحه 1151]
از میان چهار داستان کوتاه این کتاب داستان اول با نام «خانه‌ی گلی» در ارتباط با جنگ و بخصوص جنگ شهرها است. دخترکی، از آوارگان جنگ تحمیلی، سرگرم ساختن خانه‌ای گلی با گل‌های کوچه است، و همسایه آنها، که نگران حمله موشکی عراق است، با او به خشونت رفتار می‌کند. همسایه شدیدا تحت تأثیر بمبارانها قرار گرفته است و می‌ترسد. کودک با بی‌اعتنایی خاص خود، در حالی که هر لحظه انتظار حمله‌ی دشمن را دارد، در محلی که فکر می‌کند امن است، به ساختن خانه‌ی گلی خود ادامه می‌دهد، با تمام شدن ساخت خانه، او که اطمینان دارد خانه‌ی گلی‌اش از بمباران صدمه‌ای نمی‌بیند، شاهد خراب شدن خانه‌اش توسط همسایه‌ی ترسو می‌شود.
سایر داستان‌های این مجموعه با جنگ نیستند.
پنجشنبه، مجموعه داستان
محمد نوری‌زاد. - تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، نشر قرن، 53.1369 ص.
مندرجات: داداش کوچولوی من، پنجشنبه، نخلستان تشنه.
داستان پنجشنبه در ارتباط با جنگ تحمیلی نیست.
«داداش کوچولوی من» داستان قدیر و مرتضی - دو کودک آبادانی - است که پدر و دو خواهر خود را از دست داده و به بندرعباس آمده‌اند و در برقراری ارتباط با کودکان دیگر مشکل دارند. قدیر دلبسته‌ی سه چرخه‌ی جا مانده‌اش در آبادان است. بچه‌ها آنها را به بازی دعوت می‌کنند. قدیر مایل نیست اما مرتضی او را با وعده‌ی سه چرخه‌ی خودش به بازی ترغیب می‌کند.
«نخلستان تشنه» داستان قدیر و قاسم است که بر اثر حملات عراقی‌ها همه‌ی اقوام خود را - به جز بابا بزرگ - از دست داده‌اند. قدیر کوچک‌تر و ترسوتر است. آنها در زیر گلوله باران مانده‌اند و مقاومت می‌کنند. در نخلستان بابا بزرگ و آنها از هم جدا می‌شوند و بابابزرگ به دام عراقی‌ها می‌افتد. قاسم که طاقت دیدن کتک خوردن بابابزرگ را ندارد، با تبرش به عراقی‌ها حمله می‌کند و یکی از آنها را می‌کشد و خود نیز به شهادت می‌رسد. عراقی‌ها بابابزرگ را اسیر می‌کنند. چهار سال بعد، وقتی بابابزرگ بر می‌گردد قدیر بی‌سیم‌چی شده است.
پوتینهای گشاد (مجموعه داستان - نوجوانان)
مهدی حجوانی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 55.1366 ص. - (قاسم و قصه‌هایش، ادبیات نوجوانان؛ 20).
طراح روی جلد: مصطفی گودرزی.
مندرجات: دشمن آن بالا در انتظار است؛ پوتینهای گشاد؛ یادگاری.
راوی داستان‌های این کتاب قاسم است. در داستان اول، «دشمن آن در انتظار است»، بچه‌های دو محله در جنوب مهرآباد مسابقه‌ی فوتبال داده‌اند و بر اثر اختلاف در نتیجه‌ی بازی، با هم دشمن شده‌اند. آنها در فکر گرفتن انتقام هستند که هواپیماهای عراقی محله و فرودگاه را بمباران می‌کنند. در اثر این اتفاق، کدورتها از بین رفته، محبت جای آن را می‌گیرد. داستان دوم «پوتینهای گشاد» شرح ماجرای اشتیاق قاسم و دوستانش برای رفتن به جبهه است و تجربه‌ای که با نگهبانی شبانه در مسجد به دست می‌آورند. داستان سوم «یادگاری» شرح گردآوری هدایا برای جبهه است؛ هدیه‌ی خلیل از همه‌ی هدایا گرانبهاتر و عزیزتر و نشان دهنده‌ی ایثار و فداکاری اوست. مادر و خواهر خلیل در بمباران آبادان شهید شده‌اند.
[ صفحه 1152]
پوتینهای واکس خورده
نویسنده علی‌اصغر جعفریان؛ نقاش حبیب‌الله علیان. - نشر کوثر، (چاپ اول): 69.1378 ص. - (مجموعه آثار و ارزشهای دفاع مقدس، ادبیات کودک و نوجوان).
مندرجات: پاکسازی؛ پل؛ قله شیخ چوپان؛ فرشته‌های زمینی؛ آینه‌ای میان شن؛ پسرک تنها؛ اصغر تدارکاتی؛ تیربار؛ اسیر ناخوانده؛؛ پوتینهای واکس خورده.
کتاب، حاوی ده داستان کوتاه برای کودکان و نوجوانان است. نام و ماجرای داستان‌ها، به ترتیب، عبارت است از: «پاکسازی»: رزمنده‌ای که یک عضو گروهک کومله را غافلگیر کرده، بدون اسلحه او را تسلیم می‌کند؛ «پل»: طرح انهدام پلی در درون خاک عراق، که منفجر نمی‌شود و...؛ «قله‌ی شیخ چوپان» غافل شدن رزمنده چهارده سالهای از یاد خدا بر اثر سرما و وفادار مانن او به عهدی که بسته بود؛ «فرشته‌های زمینی»: نفوذ دو بسیجی با نارنجک به عمق خطوط دشمن و نابود کردن ادوات و تانکهای آنها؛ «آیینه‌ای میان شن»: تراشیدن موی سر یک رزمنده به صورتی که باعث دلخوری او می‌شود و....؛ «پسرک تنها»: ناراحتی پسری که به سبب کوچکی جثه و کم سن بودن به جبهه اعزام نشد؛ «تیربار»: رزمنده‌ای که او را به عملیات نمی‌بردند، ولی هنگام عملیات با رشادت سنگر تیربار دشمن را نابود کرد؛ «پوتینهای واکس خورده» رزمنده‌ای ناشناس که پوتینهای رزمندگان را واکس می‌زد و پس از شهادت شناسایی شد.
تا ماه کامل شود، بر اساس خاطراتی از سردار سرلشکر پاسدار شهید حسن باقری (غلامحسین افشردی)
سمیرا اصلانپور. - تهران: کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و 36 هزار شهید استان تهران، کمیته انتشارات، 1377.
90 ص. - (کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران: 1؛ داستان نوجوانان: 5).
کتاب حاضر در دو بخش تنظیم شده است: بخش اول، داستان‌هایی براساس خاطراتی است که به دوران کودکی و دوران ستم‌شاهی باز می‌گردد و بخش دیگر مربوط به دوران حضور شهید در جبهه است. این مجموعه حاوی هفت داستان است که «تا ماه کامل شود» و «خیابانهای تاریک» مربوط به دوران کودکی شهید و بقیه در ارتباط با دفاع مقدس می‌باشند. در «سفری به مشهد» چنین نوشته شده است: غلامحسین افشردی در سفری به مشهد از امام رضا (ع) می‌خواهد تا به فیض شهادت نایل شود. پس از بازگشت ازسفر مادرش از او می‌خواهد تا چند روزی پیش او بماند، ولی غلامحسین قبول نمی‌کند و با دیدن مناظری از دزفول منقلب می‌شود و به جبهه می‌رود. در منطقه‌ی فکه حسین در سنگر سرگرم بررسی نقشه‌هاست که یکی از دوستانش به سنگر می‌آید. حسین او را برای گرفتن مختصات بیرون می‌فرستد. هنوز چند قدمی از سنگر دور نشده است که صدای انفجار بلند می‌شود و حسین به آرزویش - یعنی شهادت - می‌رسد.
تفنگ چوبی
به کوشش حسین حداد. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت (چاپ اول): 1375.
[104] ص. - (واحد کودک و نوجوان دفتر ادبیات و هنر مقاومت) (مجموعه آثار جنگ کودکان و نوجوانان؛ مجموعه قصه: دفتر سوم).
طراح روی جلد: امیر نساجی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Wooden Rifle
شمارگان: 3300 نسخه.
این کتاب، مجموعه‌ی سیزده قصه در مورد دفاع مقدس است که توسط خود کودکان و نوجوانان برای کودکان و
[ صفحه 1153]
نوجوانان نوشته شده است. موضوع داستان‌ها به قرار زیر است: «بمباران شهرها و روستاها، انتظار بازگشت رزمنده‌ای از جبهه، موشکباران شهرها، مجروحان جنگ، مبارزه و انتظار برای پیروزی و نجات، امدادهای حضرت امام زمان (عج) به رزمندگان در جبهه، امدادهای غیبی در جبهه، شهادت افراد بیگناه در اثر تجاوز دشمن در روزهای اولیه‌ی جنگ، کمک به جبهه‌های جنگ، تلاش زنان برای تأمین زندگی در نبود همسران رزمنده‌شان، کمک جهادگران به مردم جهت یاری رساندن به خانواده‌ی رزمندگان، آموزش استفاده از سلاحهای سنگین به بسیجی‌ها برای شرکت در رزم، اسیر کردن یک آمریکایی در خلیج فارس پس از سقوط بالگرد وی».
جای شما خالی
نوشته محمدرضا کاتب؛ نقاشی از مهدی کریمخانی. - تهران: امیرکبیر، کتابهای شکوفه، (چاپ اول): 43.1368 ص.: مصور (رنگی).
گروه سنی «د».
شمارگان: 11000 نسخه.
کتاب «جای شما خالی» مجموعه سه داستان است. در داستان «جای شما خالی»، قاسم در جبهه مجروح می‌شود، ولی از ترس ناراحت شدن خانواده، با آنها تماس نمی‌گیرد. سرانجام با ترفندهایی به پدر می‌گوید. پدر نیز به نحوی جریان را به مادر می‌گوید و مادر از این که پسرش زنده است، خدا را شکر می‌کند. «مرخصی»، ماجرای رزمنده‌ای است که برای یک مرخصی پانزده روزه می‌آید. ولی خانواده با بازگشت او به جبهه مخالف هستند. به این سبب، وی برای بازگشت به جبهه، به طرز خنده‌داری، از خانه فرار می‌کند و به پادگان و سپس به راه آهن می‌رود و خوشحال است که خانواده‌اش برای بازگرداندن وی نیامده‌اند. ولی در ایستگاه می‌بیند که همه‌ی خانواده برای بدرقه‌ی او آمده‌اند. «عبدالله آهنگر» داستان رزمنده‌ای به همین نام است که در جبهه مفقودالاثر شده است. وی بسیار شوخ بود و دوستانش از دست او آرامش نداشتند. سرانجام شبی دوستانش تصمیم به تلافی می‌گیرند. وی را در میان تپه‌ها دستگیر کرده، طناب پیچ می‌کنند. ولی صبح آن شب متوجه می‌شوند که فرد دستگیر شده عبدالله آهنگر نیست بلکه یکی از فرماندهان عراقی است.
جشن گندم، مجموعه داستان
ابراهیم حسن بیگی، ویراستار: داوود غفارزادگان. - تهران: برگ، 71.1368 ص.
طراح روی جلد: مجید قادری.
بالای عنوان: مجموعه چهار قصه پیوسته برای نوجوانان.
مندرجات: جشن گندم؛ قلاب‌گیر؛ اسب سفید خالدار؛ سوارکار.
این داستان، در حقیقت مجموعه‌ی چهار قصه‌ی پیوسته است که در ترکمن صحرا می‌گذرد. این داستان‌ها درباره‌ی «قلیچ» و دوستش «عراز» و آن کسی است که بیشتر، به او حسودی می‌کند؛ یعنی «آنه قلی». آنه قلی برادر بزرگتر قلیچ است و در موارد مختلف در کارهای او دخالت می‌کند تا این که آنه قلی داوطلب رفتن به جبهه می‌شود و قرار می‌شود قلیچ به جای او سوار بر اسب سفید خالدار در مسابقه شرکت کند. پدر عراز بیمار می‌شود و در نتیجه، قلیچ نمی‌تواند در جشن گندم شرکت کند و نزد عراز می‌ماند و برای مسابقه آماده می‌شود. خبر می‌رسد که امان گلدی شهید شده است. آنه قلی عازم جبهه می‌شود و قلیچ و بچه‌های سپاه او را بدرقه می‌کنند. قلیچ در حال نگاه به برادر، خود را مجسم می‌کند که سربندی با جمله‌ی «الله اکبر» بر سر بسته و نوجوانی رزمنده است که سوار بر اسب سفید خالدارش در مسابقه برنده شده است.
[ صفحه 1154]
چشمه مهتاب، قصه‌های زندگی امام خمینی
باز نوشته علی‌اصغر جعفریان؛ تصویرگر: فریده شهبازی؛ تحقیق: امیررضا ستوده. - تهران: نشر پنجره، (چاپ اول): 1376.
48 ص.: مصور. - (قصه‌های آفتاب؛ 6).
این کتاب مجموعه‌ی بیست خاطره از زندگی حضرت امام است که از بین آنها، «فرشته‌های آسمانی» مربوط به ملاقات فرماندهی جوان لشکر محمد رسول الله با حضرت امام (ره) است که در پایان خاطره‌اش می‌گوید که امام فرمودند: «این بسیجی‌ها همان ملائک خداوند هستند». در خاطره‌ی دیگری (قاب روی دیوار)، مادر شهیدی که آرزوی دیدار امام را دارد، در نامهای برای امام از شهادت پسرش می‌نویسد و قاب عکس او را برای امام می‌فرستد و امام در پاسخ نامه‌ی او، خود مرقومه‌ای برایش ارسال می‌دارند. خاطرهای به نام «کنار ایوان» نشان دهنده‌ی ارزش و منزلتی است که حضرت امام راحل (ره) برای فرزندان شهدا قائل بودند. خاطرات دیگر در ارتباط با دفاع مقدس نیستند.
خاکسترهای سوزان
رنجبر گل‌محمدی. - مؤسسه نشر فرهنگی و تحقیقاتی پیام نینوا، (چاپ اول): 1370.
79 ص. - (حماسه مقاومت؛ 2).
بالای عنوان: ادبیات جوانان.
این کتاب، مجموعه‌ی نه داستان است. «نبرد اورامانات»، داستان دو نوجوان بسیجی روستایی است که با اطلاع از مین‌گذاری جاده توسط ضد انقلاب اقدام به پاکسازی جاده می‌کنند. «نبرد راخون»: حکایت بحث نوجوانی است با نویسنده. «نبرد قوش سلطان»: ضد انقلاب به بلندیهای قوش سلطان حمله می‌کند و عراقی‌ها نیز از آنها حمایت می‌کنند؛ در آخرین لحظات بالگردهای هوانیروز می‌رسند و آنها نجات پیدا می‌کنند. «نبرد یاصوق»: گردان مسلم از تکاب حرکت می‌کند ولی گروهکها جاده را مین‌گذاری کرده‌اند؛ تخریبچی‌ها، میدان مین را پاکسازی می‌کنند و گردان، بالاخره به یاصوق می‌رسد. داستان‌های دیگر عبارتند از: «نبرد شیخ دو، چهل دخترون، خاکسترهای سوزان، همراه با زینب و گل سرخ در غربت».
خبر، مجموعه هشت داستان برای نوجوانان
نوشته همایون فلاح. - تهران: نشر نی، (چاپ چهارم): 84.1372 ص.: مصور. - (ادبیات کودکان و نوجوانان).
طرح‌های متن و روی جلد: منوچهر منصور دهقان.
گروه سنی د.
مندرجات: مسافر؛ از کار افتاده؛ خبر؛ نذر؛ خنده بچه‌ها؛ کیف؛ امامزاده؛ تصادف.
کتاب، شامل هشت داستان برای کودکان و نوجوانان است که از میان آنها، دو داستان در مورد دفاع مقدس است: «خبر و نذر». در داستان «نذر»، پیرزنی با صورت پرچین و چروک و چشمان کم فروغ، دو پسر دارد که هر دو در جبهه هستند. شوهرش سالها پیش فوت کرده است. او هر روز می‌آید و بیست تومان به صندوق کمک به جبهه می‌اندازد و می‌رود. یکی از مسؤولان صندوق متوجه وضع رقت بار کفشهای پیرزن می‌شود. روزی یک جفت گالش می‌خرد و به خانه‌ی پیرزن می‌رود. کوبه را به صدا در می‌آورد ولی جوابی نمی‌شنود. در نیمه باز است. وارد می‌شود. خانه‌ی کوچک و محقری است که در وسط حیاط آن حوض کوچکی دیده می‌شود. می‌رود تا به اتاق پیرزن می‌رسد. در می‌زند و داخل می‌شود. اتاق تاریک است. چراغ را روشن می‌کند و با جنازه‌ی پیرزن روبرو می‌شود که در دستش یک بیست تومانی کهنه و مچاله شده است. بیست تومانی را بر می‌دارد و به طرف مسجد براه می‌افتد. آخر پیرزن نذر دارد.
[ صفحه 1155]
خداحافظ، پدر
ناصر نادری، نقاشی از پرویز اقبالی، علی خدایی. - تهران: کیهان، (چاپ اول): 1375.
16 ص.: مصور. - (ادبیات کودک و نوجوان: قصه‌ی سالهای جنگ؛ 1).
مندرجات: صدای ترسناک: پادگان؛ خداحافظی با پدر؛ جاسم؛ عروسک خیس؛ نامه پدر؛ صدای پای پیروزی.
«خداحافظ پدر»، مجموعه داستان به هم پیوسته‌ای است که در هفت قسمت کوتاه نوشته شده است. قسمت اول، با نام «صدای ترسناک»، اولین روز شروع جنگ را تشریح می‌کند که چگونه پس از بمباران فرودگاه، با اعلام گوینده، اخبار آغاز جنگ به اطلاع مردم می‌رسد. قسمت دوم (پادگان) تصمیم پدر علی برای رفتن به پادگان و پیوستن به بسیجی‌ها را نشان می‌دهد. بخش سوم (خداحافظی با پدر) شرح اعزام او به جبهه و چگونگی خداحافظی علی، خواهر کوچکش زهرا، مادر، مادربزرگ و پدربزرگ است. بخش چهارم (جاسم) ماجرای آمدن همکلاسی جدیدی به نام جاسم (از مهاجران جنگی) به کلاس علی و دوستی آنها با هم می‌باشد. «عروسک خیس» دعوای کودکانه‌ی علی و زهرا است که پدربزرگ، بچه‌ها را متوجه‌ی بدیهای آن می‌کند. «نامه‌ی پدر» آمدن نامهای از پدر را می‌گوید که در آن خبر از پیروزی‌های رزمندگان اسلام داده است و بالاخره «صدای پای پیروزی» رسیدن خبر آزاد شدن خرمشهر به گوش بچه‌های مدرسه را بیان می‌کند که آن روز با پخش شکلات و شیرینی و بوق ماشینها به یادماندنی می‌شود.
داستان‌های کوتاه امروز «برای کودکان»
به کوشش میترا بیات. - تهران: موسسه انتشارات بین‌المللی الهدی، (چاپ اول): 1373.
ز، 224 ص.: مصور، عکس.
این کتاب شامل شانزده داستان به قلم نویسندگان داستان‌های کودکان است. از بین داستان‌های کتاب، دو داستان زیر در ارتباط با جنگ تحمیلی هستند. «قلب کوچکم را به چه کسی هدیه کنم» نوشته نادر ابراهیمی از زبان کودکی است که از روی محبت می‌خواهد قلب کوچکش را به انسانهای خوب هدیه کند و در نهایت تصمیم می‌گیرد نیمی از آن را به رزمندگان و نیم دیگر را به اشخاص بد هدیه کند تا شاید آنها هم تغییر کنند و از افراد خوب شوند. «خلبان کوچولو» نوشته‌ی داوود غفارزادگان است. در این داستان، بهروز پسر کوچکی است که پدر خلبانش شهید شده و اکنون او با هواپیمای کوچک خود در عالم خیال به عراق می‌رود و با افراد مختلفی رو به رو می‌شود و در می‌یابد که هیچ یک از آنها، خود نمی‌خواسته‌اند در جنگ علیه ایران شرکت کنند، ولی آنها را مجبور کرده‌اند. هواپیما با او صحبت می‌کند و همه چیز را شرح می‌دهد. گردآورنده، شرح حال کوتاهی برای هر نویسنده فراهم آورده و آثار برگزیده‌ی وی را نیز نام برده است.
در سوگ قاصدک، مجموعه قصه
لطیف راشدی. - قم: قدس، 88.1360 ص.
این کتاب برای گروه سنی دوره راهنمایی نوشته شده است.
مندرجات: پویایی در افق‌ها؛ کاروان قدس؛ در سوگ قاصدک؛ بسیجی؛ سه یاور.
کتاب «در سوگ قاصدک» مجموعه‌ی پنج داستان کوتاه است. در «پویایی در افق‌ها»، رزمنده‌ای در اثر اصابت یک خمپاره‌ی عمل نکرده مجروح می‌شود. در بیمارستان، تیم جراحی به سرپرستی دکتر جمشیدی انجام این عمل خطرناک را بر عهده می‌گیرد و پس از ساعتها تلاش، خمپاره را از پای او خارج کرده، سجده‌ی شکر به جا می‌آورد. در «کاروان قدس» نوجوانی می‌خواهد به جبهه برود. مادر مخالف است، اما با استدلال پسر قانع می‌شود. او به جبهه می‌رود و رشادت‌های زیادی به خرج می‌دهد، تا در محاصره‌ی دشمن به شهادت می‌رسد. این خبر مادر را از ایثار
[ صفحه 1156]
خود راضی می‌سازد. در «بسیجی»، نوجوانی - که دو برادر خود را در جنگ از دست داده - با خانواده‌اش به اهواز می‌آید. مدتی بعد پدر و مادر و سه خواهر و دو برادر دیگر خود را نیز در بمباران از دست می‌دهد. مدتی بعد تصمیم به انتقام می‌گیرد. لذا به جبهه رفته، با دشمن می‌جنگد و در نهایت خود نیز شهید می‌شود. داستان‌های «در سوگ قاصدک و سه یاور» در ارتباط با جنگ تحمیلی نیستند.
دو کبوتر، دو پنجره، یک پرواز، مجموعه داستان
مهدی شجاعی. - تهران: محراب قلم، (چاپ هشتم): 96.1377 ص.
طراح جلد: محمدرضا سبکرو.
مشاور فنی و هنری: کاظم طلایی.
برای گروه سنی ج، د.
مندرجات: دو کبوتر، دو پنجره، یک پرواز؛ آبی اما به رنگ غروب؛ راز دو آینه؛ آن شب عزیز؛ آرامش قهوه‌ای؛ بغض آینه؛ امضاء.
کتاب حاضر حاوی هفت داستان کوتاه است. در این مجموعه، نویسنده از رزمندگانی سخن می‌گوید که در طول هشت سال دفاع مقدس از خود شهامت، رشادت و استقامت نشان دادند و با عشق به شهادت برای مقابله با دشمن از یکدیگر سبقت گرفتند. به عنوان مثال، در داستان «بغض آینه» مردی که مردم او را سید می‌نامند، یک سال است که به خوزستان آمده است. او در حمله‌های موشکی مردم را دلداری می‌دهد ولی در آخرین موشکباران، همه خانواده‌ی او به شهادت می‌رسند و همه‌ی مردم برای تسلی خاطر سید و تدفین خانواده‌ی او حاضر می‌شوند. سید توضیح می‌دهد که چرا تا آن زمان فقط از مردان می‌خواسته است تا مقاومت کنند. او می‌گوید: تا به حال خانواده‌ی من در امان بودند و مردانگی نبود که زن و بچه‌هایم در امان باشند و زن و بچه‌های مردم را به استقامت دعوت کنم، ولی حالا می‌گویم مردها، زن‌ها و بچه‌ها مقاومت کنید، نشکنید، خانه‌ی آخرت را استوار کنید که ماندنی‌ست.
دیدار با دریا: قصه‌های زندگی امام خمینی برای کودکان و نوجوانان
باز نوشته عبدالمجید نجفی؛ تصویرگر فیروزه گل‌محمدی؛ ویراستار شهرام رجب‌زاده. - تهران: نشر پنجره، (چاپ اول)، 1375.
56 ص: مصور. - (قصه‌های آفتاب؛ 3).
شمارگان: 12000 نسخه.
این کتاب حاوی 26 خاطره از حضرت امام خمینی (ره) است که به زبانی ساده و به صورت داستان برای کودکان و نوجوانان بازنویسی شده‌اند. از بین این خاطرات، سه خاطره در ارتباط با جنگ است. «پناهگاه» خاطرهای است به نقل از پسر حضرت امام، در این خاطره می‌خوانیم که هنگام بمباران و موشکباران تهران، با این که بارها به امام پیشنهاد می‌کردند به پناهگاه بروند، ایشان می‌فرمودند که تا وقتی همه‌ی مردم در خطر هستند، بگذار موشک به اینجا بخورد (و به پیشانی خود اشاره می‌کردند). «پیروزی‌های بزرگ» مربوط به زمانی است که فرماندهان برای انجام عملیات دچار دو دلی شده بودند و از حضرت امام پاسخ خواستند. آنها پس از راهنمایی و استخاره‌ی حضرت امام (ره)، عملیات فتح المبین را تا پیروزی ادامه دادند. «اشک سپاس» خاطره‌ی مادر شهیدی است که خود را برای زیارت امام به جماران می‌رساند اما موفق به دیدار نمی‌شود. لذا یادداشتی می‌نویسد و برای امام می‌فرستد. امام پس از دیدن یادداشت، می‌گویند که تا وقتی ایشان را نبینند، هیچ کس دیگر را نخواهند پذیرفت.
[ صفحه 1157]
دیگر از پرستوها خبری نیست، مجموعه داستان برای نوجوانان
نویسنده: محسن پرویز؛ ویراستار: علی همراه. - تهران: نشر زلال، 76.1371 ص.
مندرجات: تا صبح در باران؛ یاوران حر؛ انتظار؛ در راه بازگشت؛ راهی برای فرار؛ با پرستوهای مهاجر.
در داستان «تا صبح در باران» رزمنده‌ای که یک پایش مصنوعی است، می‌خواهد در عملیات شرکت کند. فرمانده مخالفت می‌کند و او تا صبح زیر باران می‌نشیند و به مجرد شنیدن خبر شهادت فرمانده، عازم خط می‌شود. «یاوران حر» حکایت دانشجویانی است که عمل را بر حرف زدن ترجیح می‌دهند و برای مبارزه با دشمن به جبهه می‌روند. «انتظار» در مورد مادر پیری است که در انتظار بازگشت پسر رزمنده‌اش، هر روز به ایستگاه قطار می‌آید. «در راه بازگشت» داستان رزمنده‌هایی است که برای بازگرداندن مجروحان می‌روند ولی راه را گم می‌کنند و به خمپاره اندازهای دشمن می‌رسند؛ تعدادی از دشمنان را اسیر می‌کنند و مجروحان را بر پشت آنها گذاشته، با استفاده از نقشه‌ی آنها باز می‌گردند. «راهی برای فرار» داستان رزمندگان مجروحی است که در نزدیکی دشمن بر جای مانده‌اند و با توسل به خدا راه را پیدا کرده، باز می‌گردند. داستان «با پرستوهای مهاجر» یک داستان با جنبه‌های نمادین است که به رحلت حضرت امام (ره) و استقبال شهیدان از او اشاره می‌کند.
راهنما
محسن پرویز. - تهران: اهل قلم، (چاپ اول): 76.1377 ص.
مندرجات: در نیمه‌های راه؛ عبدالله؛ راهنما؛ ستاره.
در این مجموعه، چهار داستان کوتاه با مضامین جنگ ایران و عراق و دفاع مقدس برای نوجوانان و جوانان گرد آمده است. «راهنما» نام یکی از داستان‌های کتاب است. در این داستان، حامد، راننده‌ی آمبولانسی است که برای اولین بار به جبهه آمده است و هنگامی که برای امداد به خط مقدم می‌رود، شخصی به نام محمود راهنمای وی می‌شود. پس از عملیات، حامد تعدادی مجروح را همراه با محمود، به اورژانس جبهه بر می‌گرداند و در آنجا در می‌یابد که خود محمود هم مجروح بوده است. سایر داستان‌های کتاب عبارتند از: «در نیمه‌های راه، عبدالله و ستاره».
روزنی به امید
به کوشش حسین حداد. - سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، واحد کودک و نوجوان، 76.1375 ص. - (منتخب آثار کودکان و نوجوانان: دفتر چهارم؛ مجموعه قصه).
طراح یونیفورم: کاظم طلایی.
طراح جلد: محمدحسین صلواتیان.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: A Small Hole to Hope
کتابنامه: ص. [76 - 71].
شمارگان: 3300 نسخه.
مندرجات: آینه؛ سقا؛ تا بینهایت؛ شب هجران؛ روزنی به امید؛ سر سفره‌ی دیگران.
در این مجموعه، «آینه»، داستان پیرمرد آینه فروشی است که به روستاهای اطراف کرمانشاه می‌رود و در بمباران شهید می‌شود. «سقا» حکایت پیرمردی است که ناراحتی قلبی دارد و به جبهه‌های نبرد حق علیه باطل می‌رود و با رزمندگان و اوضاع جبهه آشنا می‌شود. داستان «تا بینهایت» از زبان معلمی بیان شده که در پاسخ سئوال یک دانش‌آموز درباره‌ی مفهوم بینهایت، ساکت می‌ماند. روز بعد جای دانش‌آموز را در مدرسه خالی می‌بیند؛ او شهید شده است. داستان «شب هجران»، جریان آشنایی یک دانش‌آموز با معلمش است؛ بدون آن که بداند معلم او همان فردی است که تلفنی با او صحبت می‌کند. «روزنی به امید» داستان پدر پیری است که به امید دیدار فرزند
[ صفحه 1158]
رزمنده‌اش لحظه شماری می‌کند. اما تنها یک کاغذ ساده، لباس سیاه بر تن پیرمرد می‌پوشاند. آخرین داستان با نام «سر سفره‌ی دیگران»، شرح حال یک دانش‌آموز بسیجی است که نگران سیاه پوستان گرسنه‌ی کشورهای افریقایی است.
روزهای امتحان: دو داستان کوتاه
فریدون عموزاده خلیلی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 61.1363 ص.
طراح روی جلد: ابوالفضل عالی.
گروه سنی: «ج» و «د».
کتاب، مجموعه‌ی دو داستان است. در داستان «روزهای امتحان»، صادق در درسها ضعیف است و چون آخر سال است، می‌داند که تلاش او ثمری ندارد. از طرفی پدر به او گفته است که اگر در امتحانات قبول شود، اجازه خواهد داد به جبهه برود. اما او در امتحانات مردود می‌شود. خواهر صادق بیمار می‌شود و او را به بیمارستان می‌برند و پدر نذر می‌کند اگر دخترش خوب بشود، پسرش را به جبهه بفرستد و چنین هم می‌شود. در داستان «سنگی بر سر راه»، مصطفی برای گذراندن یک دوره‌ی آموزشی به پادگان رفته و قرار شده است پس از تمرینات، برای گروه آنها یک ارشد انتخاب شود. گروه قصد دارد از تپه‌ی شنی بالا رود و فرمانده هر قدر به مصطفی می‌گوید حرکت کند، او نمی‌رود. در نهایت معلوم می‌شود که او سنگی را با پایش نگه داشته، منتظر است افراد گروه عبور کنند تا سنگ حرکت نکند و به کسی صدمه نرساند. فرمانده که متوجه کار مصطفی می‌شود، او را به عنوان ارشد گروه انتخاب می‌کند.
روزی که تو آمدی
امیرحسین فردی؛ تصویرگر: مرتضی امین، بررسی و بازخوانی: شورای بازرسی. - تهران: پیام آزادی، (چاپ اول): 90.1375 ص.: مصور.
شمارگان: 11000 نسخه.
مندرجات: روزی که تو آمدی؛ تقصیر خودم بود؛ پسری که نصف شب به پدرش نامه نوشت؛ ماتان؛ نامه‌ها؛ شاخه درخت سیب؛ گوساله قربان؛ تیم فوتبال ستاره برای مسابقه آمده است.
کتاب، شامل هشت داستان کوتاه است که دو عنوان آن درباره‌ی جنگ می‌باشند. «پسری که نصف شب به پدرش نامه نوشت»، داستان پسری است که پدرش در جبهه است. وی یک شب خواب پریشانی درباره‌ی پدرش در جبهه می‌بیند و توسط مادرش بیدار می‌شود خواب را برای مادرش تعریف می‌کند و در پایان، پس از خوابیدن مادرش، همان شب نامهای برای پدر نوشته، از او می خواهد تا در جبهه، دشمن را نابود کند و قول می‌دهد که او نیز سنگر مدرسه را حفظ کند. «نامه‌ها» داستان خواهر و برادری است که ارتباطشان، از زمان عزیمت برادر به جبهه، فقط از طریق نامه انجام می‌شود و برادر، در این نامه‌ها، خواهر خود را از اوضاع جبهه با خبر می‌کند. در نهایت، برادر مجروح شده، به خانه باز می‌گردد.
روی پل رنگین کمان
نویسنده مهری ماهوتی؛ تصویرگر فریبا بندی؛ بررسی و بازخوانی شورای بررسی. - تهران: پیام آزادی، کتابهای پرنده، (چاپ اول): 1375. [16] ص.: مصور (رنگی).
عنوان روی جلد: مجموعه داستان: روی پل رنگین کمان.
شمارگان: 11000 نسخه.
مندرجات: روی پل رنگین کمان؛ دندان پر دردسر؛ بوی گل محمدی؛ چند رکعت؟؛ یک، دو، سه،...؛ مهمان غریب.
[ صفحه 1159]
کتاب حاضر شامل پنج داستان برای کودکان است. در این مجموعه، نویسنده با شیوه‌ی داستانی، احکام دینی را به کودکان می‌آموزد. از بین داستان‌ها فقط یک داستان در ارتباط با جنگ است. «بوی گل محمدی» داستان کودکانی است که در بیمارستان به عیادت یک جانباز می‌رفتند و او را خیلی دوست داشتند. او پاهای خود را در جبهه از دست داده بود و بر روی ویلچر می‌نشست. هنگام نماز وقتی آن جانباز بر روی ویلچر نماز می‌خواند، کودکان از کارش تعجب می‌کنند و پس از فهمیدن علت آن، اشک بر گونه‌هایشان جاری می‌شود.
زنگ آخر، مجموعه داستان
داریوش عابدی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 121.1368 ص.: مصور.
طراح روی جلد: حمید شریفی.
«زنگ آخر» مجموعه‌ای داستان‌های کوتاه به هم پیوسته برای نوجوانان است که با رفتن پدر خانواده به جبهه شروع و با بازگشت وی از جبهه پایان می‌یابد. در این میان جریان زندگی و اتفاقات از زبان فرزند این رزمنده پیگیری می‌شود. نوجوان، قصه‌ی زندگی، مشکلات و سختیهای دوری از پدر، برخورد افراد مختلف با آنها، وضعیت محیط درس، وضع اجتماع و دیگر مسائل و مرارتهای این دوران را بازگو می‌کند. نویسنده سعی کرده است احساس نوجوان از دوری پدر را هنگام مواجهه با مشکلات به تصویر بکشد و علاقه و محبت او را نسبت به پدر ترسیم کند. هیجانات فرزند به خاطر بیخبری از پدر، مراجعه برای شناسایی پدر در بین اسرا، دل نگرانی‌های او و مادر از احتمال شهادت پدر، در این داستان‌ها بیان شده‌اند. همچنین کار، تلاش، فعالیت، درس خواندن، بازی و حوادث مختلف این دوران، توسط پسر رزمنده بیان شده است.
زیر باران، مجموعه داستان نوجوانان، بر اساس خاطره‌هایی از زندگی شهید مهدی تهامی
فرمانده سپاه سیرجان / ناصر نادری. - کرمان: لشکر 41 ثارالله، (چاپ اول): 71.1376 ص.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Under The Rain
کتاب «زیر باران»، زندگینامه «شهید مهدی تهامی»، فرماندهی سپاه سیرجان است که در قالب هفده داستان کوتاه، به زبانی ساده برای نوجوانان نوشته شده است. این داستان‌ها بیانگر برخی ابعاد شخصیتی شهید تهامی، شامل «نماز اول وقت، شجاعت، شهامت، ایثار، ادب و خلوص نیت او» هستند. در خاطره‌ی سالهای رؤیایی نقل شده است که «مهدی، تابستانها برای کار به شرکت ذوب آهن یا کارخانه‌ی قالب‌سازی و یا به دکان نانوایی دامادشان می‌رفت و شب هنگام، خسته باز می‌گشت. آن شب مهدی دیر بازگشته بود و صبح، پس از بیدار شدن، به مادرش سلام داد و بعد با کف دست بر پیشانیش زد و گفت: مادر دعا کن من بمیرم! وقتی مادر علت را سؤال کرد، او گفت: آخر خدا کسی را که نماز صبحش قضا شود دوست ندارد».
ساحل خاکستری، مجموعه داستان
نوشته مهری ماهوتی. - نقاشی آراسته رزاقی. - تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، انتشارات مدرسه، (چاپ دوم): 48.1376 ص.: مصور.
شمارگان: 7000 نسخه.
مندرجات: بوی بهار؛ چشم به راه؛ ساحل خاکستری.
کتاب، شامل سه داستان کوتاه درباره‌ی خانواده‌ی آزادگان است. در «بوی بهار»، پدر پسر کوچکی از اسارت باز می‌گردد و او در تلاش برای چیدن سیبی که از مدتها پیش آن را بر بالای درخت، برای پدر نشان کرده، حادثه می‌بیند و بیهوش می‌شود. وقتی به هوش می‌آید، پدر را با سیبی در دست، بر بالین خود می‌بیند. «چشم به راه»
[ صفحه 1160]
قصه‌ی دو دوست است، که پدر یکی شهید شده است و پدر دیگری، مفقود. حسن - پسر رزمنده‌ی مفقودالاثر - به سبب مشکلات مالی و بیخبری از پدر، قصد رفتن از آن محل را دارد و مصطفی نگران است. اما، روزی پدر حسن باز می‌گردد و همه با هم به بهشت زهرا، بر سر مزار پدر مصطفی می‌روند. در «ساحل خاکستری»، پدر پسری همراه یک دوست به جبهه می‌روند. دوست پدر اسیر می‌شود و پدر مفقود. پسر پس از بازگشت دوست پدر از اسارت، مادرش را گریان می‌بیند. در دست او پلاک پدرش است و خبر از شهادت پدر می‌دهد.
ساعت ضد آب
نویسنده محمدرضا اصلانی. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 75.1375 ص.
طراح روی جلد: بهزاد امین سلماسی.
برای گروه سنی «ه».
پنجمین داستان این کتاب در ارتباط با جنگ تحمیلی است. داستان بیانگر علاقه‌ی بیش از حد یک دانش‌آموز به درس و بی‌توجهی وی به مسائلی است که در اطرافش روی می‌دهد. روزی مادری از او خواهش می‌کند تا برای پسر رزمنده‌اش - که مدتی است به جبهه رفته و از او خبری نیست - چند خطی بنویسد. او قبول نمی‌کند و می‌گوید درس دارم. ساعتی بعد، همان زن را می‌بیند که دو تن از دانش‌آموزان ضعیف‌تر همکلاسی‌اش برای او نامه می‌نویسند. پسر از کرده‌ی خود پشیمان و متوجه می‌شود که درس خواندن و نمره خوب گرفتن، همه چیز نیست. در حالی که دیگران از بمباران شب گذشته و از جنگ صحبت می‌کنند، او غرق درس خواندن بوده است.
سحر: مجموعه ده داستان برای نوجوانان
با آثاری از احمد غلامی... [و دیگران]؛ نقاشی از فریبا افلاطون؛ ویراستار فهیمه حسین‌زاده. - تهران: کتابهای قاصدک، (چاپ چهارم)، 112.1376 ص.
شمارگان: 5500 نسخه.
مندرجات: گزارها / احمد غلامی؛ مرخصی / محمدرضا کاتب؛ گل محبت / محمد ناصری؛ بابا بستنی / ناصر نادری؛ لب کلفت / شهید حبیب غنی‌پور؛ شاخه درخت سیب / امیرحسین فردی؛ در برابر دشمن / علیرضا متولی؛ نوشته روی شیشه / مهرداد غفاری‌زاده؛ آخرین اخطار / علی جعفریان؛ جریمه / بیژن قفقازی‌زاده. از مجموعه‌ی ده داستان این کتاب، دو داستان آن در مورد جنگ است. «مرخصی» (از محمدرضا کاتب)، داستان فردی است که پانزده روز به مرخصی آمده و قصد دارد بعد از پایان مرخصی به جبهه باز گردد ولی مادرش می‌خواهد او در خانه بماند. او پس از پایان مرخصی با سر سختی از خانه فرار می‌کند و به جبهه باز می‌گردد.
«در برابر دشمن» (از علیرضا متولی)، داستان شخصی به نام حسین است که مسؤولیتش در جبهه، حفاظت از کانالی است مورد حمله‌ی دشمن قرار گرفته است. او و سایر رزمندگان با ندای «الله اکبر» کانال را نجات می‌دهند.
سرها، مجموعه داستان
مجید درخشانی. - تهران: پیام آزادی، (چاپ اول): 1376.
96 ص. - (مجموعه داستان نوجوانان).
طراح روی جلد: محمدحسین صلواتیان.
گروه سنی «ج» و «د».
مندرجات: سرها؛ گمشده؛ شغل جدید.
از میان داستان‌های این کتاب، داستان «سرها» در ارتباط با دفاع مقدس است. در این داستان یک بسیجی که
[ صفحه 1161]
راوی این داستان است، در پشت جبهه به همراه عده‌ی دیگری، مأمور حفاظت از مخازن سوختی است که برای وسایل حمل و نقل در خط مقدم جبهه مورد استفاده قرار می‌گیرند. او از این که نمی‌تواند به خط مقدم برود ناراضی است و قصد دارد به هر نحوی که شده، به خط مقدم برود. یک شب دو نفر از نیروهای دشمن به مخازن سوخت نزدیک می‌شوند و فتیله‌ها را قطع می‌کنند. پس از شهادت حسین، راوی به اهمیت کار خود پی می‌برد و به فرمانده قول می‌دهد که در همان جا بماند و از مخازن سوخت محافظت نماید.
سلام گل سرخ، قصه‌های زندگانی امام خمینی برای کودکان و نوجوانان
ناصر نادری؛ تصویرگر: نفیسه شهدادی؛ تحقیق: امیررضا ستوده. - تهران: نشر پنجره، 1376.
77 ص.: مصور. - (قصه‌های آفتاب؛ 8).
کتاب حاضر که حاوی قصه‌های زندگی امام خمینی (س) می‌باشد، به زبان ساده‌ای برای کودکان و نوجوانان نوشته شده و حاوی شصت خاطره و داستان است. از میان آنها، تنها «زنگ تلفن» به دفاع مقدس مربوط می‌شود. راوی این داستان نقل می‌کند که زنگ تلفن منزل امام به صدا درآمد. مهندس غرضی استاندار خوزستان، با صدایی که از ناراحتی می‌لرزید، از پشت تلفن گفت: خرمشهر سقوط کرد و آبادان هم در خطر سقوط است. حجت‌الاسلام رسولی محلاتی این خبر را با ناراحتی نزد امام برد. امام آماده‌ی خواندن نماز ظهر بود و زیر لب اقامه‌ی نماز را می‌خواند. خبر را که شنیدند، گفتند: «به آقای غرضی بگویید جنگ است، آقا؛ جنگ است.» بعد، آرام دستهای خود را کنار گوشها برد و به آرامی گفت: الله اکبر.
سنگر: مجموعه داستان
رضا شیرازی. - تهران: پیام آزادی، 60.1363 ص. - (همگام با جنگ؛ دفتر سوم).
شمارگان:
مندرجات: 1 - سنگر؛ 2 - ایثار؛ 3 - لیلة القدر.
این کتاب، مجموعه‌ی سه داستان برای نوجوانان است. در «سنگر»، راوی داستان با علی، که تازه از جبهه برگشته، روبرو می‌شود. در نماز جمعه با تعجب می‌بیند که علی برای اعزام مجدد ثبت نام می‌کند. راوی هم ثبت نام می‌کند و با علی عازم شده، آموزش می‌بیند و در عملیات شرکت می‌کند. علی شهید و او مجروح می‌شود. در «ایثار»، یک نوجوان روزنامه فروش - که مادرش بیمار است - می‌کوشد با فروش روزنامه‌های خود، پول معالجه را فراهم آورد. اخبار روزنامه خبر از خرابی خانه‌ها در جنوب می‌دهد. پسرک، مصمم، پولهای خود را بر می‌دارد، به مدرسه می‌رود و آنها را به جبهه اهدا می‌کند. عصر که بر می‌گردد، حال مادرش خوب شده است. در «لیلة القدر»، دختری به نام «منصوره» به یک خواستگار پاسدار که آرزوی شهادت دارد، جواب مثبت می‌دهد. داماد پس از دو ماه شهید می‌شود و منصوره برای ادامه دادن راه او، در جهاد ثبت نام می‌کند او می‌خواهد در ملکوت اعلی به شوهرش بپیوندد.
سنگر محمود
منصوره شریف‌زاده. - تهران: پیام آزادی، (چاپ اول): 40.1361 ص.
مندرجات: سنگر محمود؛ پاره ابرهای خونین؛ کلاس انشاء؛ کلید.
«پاره ابرهای خونین» خاطرات مجید است که با وجود سن کم، هنگام هجوم دشمن شهر را ترک نمی‌کند و همراه ناصر به سنگری پناه می‌برد. ناصر با تنها نارنجک خود، تانکی را منهدم می‌کند و شهید می‌شود و مجید که
[ صفحه 1162]
زخمی شده است توسط امدادگران نجات می‌یابد.
در داستان «کلاس انشاء»، دختری از خطه‌ی جنوب، با انشاء خود و بیان موقعیت حاد و وخیم جنگی مناطق جنوب کشور، دانش‌آموزان دیگر را متحول می‌کند.
«سنگر محمود» بازگو کننده‌ی خاطرات پسر بچه‌ی چهارده سالهای است که به دلیل صغر سن ناچار است در شهر و کنار خانواده بماند. ولی سرانجام موفق به ثبت نام و گذراندن دوره‌ی نظامی بسیج شده، عازم جبهه و جنگ می‌شود.
«کلید» داستان ترک خانه و کاشانه‌ی خانواده‌ای در اثر جنگ، و بازگشت آنها پس از پیروزی رزمندگان است. در حالی که از خانه، ویرانه‌ای بیش باقی نمانده و کلیدی که در دست مادر است.
شاگرد اول کربلای 5، بر اساس خاطراتی از شهید حجت‌الاسلام حاج شیخ عبدالله میثمی
نویسنده حسین فتاحی؛ ویراستار محمدباقر شمسی‌پور؛ تصویرگر محمدحسین کارگر شریف. - تهران: کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و 36 هزار شهید استان تهران، کمیته انتشارات، (چاپ دوم): 1376.
[84] ص.: مصور. - (کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران؛ 8. داستان نوجوانان؛ 2).
گروه سنی «د» (دوره راهنمائی)
شمارگان: 3000 نسخه.
چاپ اول: 1376، شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: تولد؛ بچه‌های مسجد حکیم؛ قالی؛ زندان؛ مهمان حضرت؛ جاده؛ شب احیاء؛ حج اکبر؛ با زبان بی‌زبانی؛ شاگرد اول کربلای 5؛ زیارت عاشورا؛ زندگینامه.
این کتاب، شامل چند داستان کوتاه درباره‌ی شهید حجت‌الاسلام «عبدالله میثمی» است که از خاطرات واقعی الهام گرفته شده‌اند. شهید میثمی در سال 1334 در اصفهان به دنیا آمد و در عملیات کربلا 5 در اثر اصابت ترکشی به سرش مجروح و سپس شهید شد. مطالب داستان‌ها به ترتیب درباره موارد زیر است: تولد، دوران مبارزات در جوانی، سخاوت در کمک به اشخاص، دوران زندان در رژیم پهلوی، کمک به خانواده‌ای که خودروی آنها در جاده خراب شده بود، نرفتن به حج برای رسیدگی به امور جبهه، امانت دادن خودرو به فردی که می‌خواست برای بازدید از جبهه برود و پیاده رفتن وی، روزهای قبل از شهادت و رفتار مادرش در زمان تدفین پیکر شهید. زندگینامه‌ی وی نیز در پایان کتاب ارائه شده است.
شبی که ستاره‌ها گم شد
داوود غفارزادگان؛ نقاش: عباسی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ دوم): 1373. [27] ص: مصور (رنگی).
مندرجات: شبی که ستاره گم شد؛ لاله‌های زینبیه؛ نامهای برای تو.
کتاب «شبی که ستاره‌ها گم شد»، حاوی سه داستان با نثری ساده است. در داستان «شبی که ستاره‌ها گم شد»، کودکی روی پشت‌بام منزل خودشان مشغول شمردن ستاره‌ها است. در همین حال، منورهای دشمن، آسمان را روشن می‌کنند. بمبهایی روی شهر ریخته می‌شود و همه چیز در آتش خشم دشمن می‌سوزد و ستاره‌ها از نظر ناپدید می‌شوند. در «لاله‌های زینبیه» کودکی که سگ پایش را گاز گرفته است، برای مداوا به شهر می‌رود. در هنگام برگشتن، هواپیماهای دشمن شهر را بمباران می‌کنند. پس از بمباران، عده‌ای فریاد می‌زنند: «زینبیه». کودک نمی‌داند زینبیه کجاست. او همراه پدرش به طرفی که مردم در آنجا تجمع کرده‌اند، می‌دود. مردم لباسهای خون‌آلود بچه‌ها را بالای سر گرفته‌اند و فریاد می‌زنند: «مرگ بر آمریکا، مرگ بر صدام». زمین پر از کیف و کتاب است. زینبیه یک مدرسه بوده است.
[ صفحه 1163]
شکوفه‌های گیلاس
محمد بکایی. - تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، انتشارات مدرسه، (چاپ دوم): 103.1374 ص.
بالای عنوان: مجموعه قصه.
کتاب، مجموعه‌ی ده داستان است. «کاسه‌ی سبز، کاسه‌ی سرخ»، داستان بمباران شهرها است و شهادت دخترکی به نام سمیرا؛ «اشارت عکس»، شرح رفتن پسری به جبهه، بر خلاف میل خانواده‌اش است. «سید» داستانی است از کردستان و ضد انقلاب و عراقی‌ها و عملیات کانی سوه؛ «نفوذ»، داستان دیده‌بان نفوذی عراقی و شهادت رزمنده‌ای است حین مأموریت پیدا کردن این مأمور؛ «راز تصویر» شرح هذیانها و رؤیاهای یک زخمی است از پدربزرگش و به واقعیت پیوستن این تصورات؛ «اذان»، داستانی از اوایل جنگ است و آمدن عراقی‌ها و حصر آبادان؛ «مرثیه‌ی دست»، داستان فرمانده‌ای است که در مواجهه با تانکهای دشمن شهید می‌شود؛ «معادله‌ی کوه»، داستان دو دست است؛ «شکوفه‌های گیلاس» داستان مادر پیری با پسر سربازش است و «تا مرز توانستن» قصه‌ی یک آر پی جی زن است که تانک عراقی را زده است.
صدای او...: مجموعه داستان
علیرضا متولی؛ نقاشی احمد وکیلی. - تهران: نشر رویش، (چاپ اول): 1368.
59 ص.: مصور.
گروه سنی «ج».
شمارگان: 10000 نسخه.
مندرجات: صدای او...؛ معلم قرآن من؛ زمزمه محبت.
کتاب حاضر شامل سه داستان کوتاه است که برای نوجوانان نوشته شده‌اند. از بین این سه داستان، «زمزمه‌ی محبت» در ارتباط با دفاع مقدس است. «زمزمه‌ی محبت» داستان مجبت یک پسر روستایی است به معلمی که مدتها قبل در روستای آنها به تدریس مشغول بوده است. معلم به جبهه رفته، مجروح می‌شود و خبر آن به پسر روستایی می‌رسد. او برای ملاقات معلم، راهی تهران می‌شود، و هنگامی که به محل منزل معلم می‌رسد، پرچم سیاهی را برافراشته می‌بیند. او به شدت ناراحت می‌شود، ولی بعد از چند لحظه می‌فهمد که در خانه معلم جلسه‌ی عزاداری برقرار است و با دیدن معلم خویش او را در بغل می‌گیرد.
صدای پای بهار، قصه‌های زندگی امام خمینی برای کودکان و نوجوانان
تحقیق: امیررضا ستوده؛ باز نوشته محمد ناصری؛ تصویرگر: محمدرضا لواسانی؛ ویراستار: شهرام رجب‌زاده. - تهران: نشر پنجره، 61.1375 ص.
عنوان دیگر: قصه‌های زندگی امام خمینی (س) برای کودکان و نوجوانان.
کتاب، مجموعه‌ی 21 خاطره در مورد زندگی حضرت امام خمینی (ره) است که از میان آنها سه خاطره مربوط به دفاع مقدس است. «هفتمین موشک» در ارتباط با موشکباران تهران و پناهگاهی است که در جماران برای حضرت امام (ره) می‌ساختند تا هنگام موشکباران، به پناهگاه بروند. وقتی که موشک هفتم نزدیک جماران به زمین خورد، اطرافیان از امام تقاضا کردند که به پناهگاه بروند. ولی حضرت امام که قلبا با ساختن پناهگاه موافق نبودند، نپذیرفتند. «دو روز بعد از ملاقات»، خاطرهای است مربوط به دختر جوانی که در اثر بمباران زبانش بند آمده بود و پزشکان از معالجه‌ی او ناامید شده بودند. یک شب امام را در خواب می‌بیند که می‌فرمایند: «او را نزد من بیاورید، شفای او نزد من است». خانواده‌ی دختر وقت ملاقات خصوصی می‌گیرند و به ملاقات امام می‌روند. بعد از دو روز دختر قدرت سخن گفتن خود را باز می‌یابد. «ماجرای روز دوم»، داستان سه جانباز است که می‌خواهند به ملاقات امام بروند، اما اجازه نمی‌دهند و آنها دل شکسته و مغموم منتظر می‌مانند، تا این که آقای هادی غفاری می‌آید و آنان را به دیدار امام می‌برد.
[ صفحه 1164]
صدای پنجره: مجموعه قصه‌های جنگ
نوشته‌ی مصطفی رحماندوست؛ نقاشی از محمدعلی اجلالی؛ ویراستار محمود سالک. - تهران: امیرکبیر، کتابهای شکوفه، (چاپ اول): 47.1363 ص.: مصور.
برای گروه سنی «ج»، «د».
شمارگان: 22000 نسخه.
مندرجات: صدای پنجره، پیش به سوی حرم حسینی، پرندگان مهاجر، همه با هم، لبخند برادرم، روزی که مهدی به مدرسه نیامد.
کتاب مجموعه‌ی شش داستان است. «صدای پنجره» داستان کودکی جنگ زده از اهالی شوش است که به تهران مهاجرت کرده است. روزی او به یاد دوستانش است که هر صبح با زدن ضربه به پنجره او را برای رفتن به مدرسه صدا می‌کردند. ناگهان کبوتری با پنجره برخورد می‌کند. او سرگرم تیمار کبوتر زخمی است که پدرش مژده‌ی آزادی شوش را می‌دهد. در «پیش به سوی حرم حسینی» کودکی همیشه از پنجره اطاقش شاهد تشییع پیکر پاک شهیدان و اعزام نیرو به جبهه است. «پرندگان مهاجر» داستان گفتگوی کودکی با پرندگان مهاجری است که حامل سلام و دعای مردم و کودکان برای رزمندگان و شهدا هستند. در «همه با هم» نوجوانی که پدرش به جبهه رفته، به جای پدر به امور منزل رسیدگی می‌کند. در «لبخند برادرم» بردار کوچک کودکی به دلیل بیماری در بیمارستان بستری است. ولی با بمباران هوایی، بیمارستان تخریب شده، برادر کوچک کودکی به شهادت می‌رسد. «روزی که مهدی به مدرسه نیامد» داستان مهدی و دوستش است. روزی مهدی به مدرسه نمی‌آید و دوستش که برای احوال‌پرسی به منزل وی می‌رود، متوجه می‌شود که برادر او در جبهه شهید شده است.
عبدالله
محسن پرویز. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، واحد تبلیغات و انتشارات، 1368.
56 ص.: مصور، نقاشی.
این مجموعه داستان برای گروه‌های سنی «ج» و «د» به مناسبت سالگرد تأسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، روز پاسدار، منتشر شده است.
مندرجات: در نیمه‌های راه، عبدالله، آماده باش.
در داستان «در نیمه‌های راه»، سه نوجوان با عشق رفتن به جبهه، بدون اجازه والدین خود با تریلری به جبهه می‌روند. در این داستان تلاش و سخت‌کوشی و تحمل سرما و مشکلات و همچنین برخورد بزرگترها با این مسأله و درک تلاش و عقیده‌ی نوجوانان شرح داده می‌شود. «عبدالله» نام نوجوانی است که در بیمارستان از مجروحین جنگ پرستاری می‌کند. مجروحی را که قادر به دیدن نیست به بیمارستان می‌آورند. عبدالله با گشاده‌رویی به پرستاری از وی می‌پردازد. در داستان ارتباط عاظفی میان مجروح و عبدالله به تصویر کشیده شده است. هنگامی که چشم مجروح را باز می‌کنند و او می‌تواند ببیند، عبدالله رفته است و فقط نامهای بر جای گذاشته است. «آماده باش» ترس و هراس نیروهای بعثی را به تصویر می‌کشد. یکی از رزمندگان جوان بادبادکی را همراه با قوطیهای خالی کنسرو، شب هنگام به هوا می‌فرستد. سر و صدای قوطیها در دل نیروهای بعثی ترس و هراس به وجود می‌آورد.
عبور از پیراهن
محمدرضا کاتب؛ زیر نظر دفتر قصه کودک و نوجوان. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 55.1372 ص.
طراح روی جلد: احمد قلی‌زاده.
بالای عنوان: مجموعه داستان.
شمارگان: 5500 نسخه.
[ صفحه 1165]
مندرجات: شکوفه‌های انار؛ زمین آبی؛ عبور از پیراهن.
کتاب، مجموعه سه داستان کوتاه است که از میان آنها فقط داستان «عبور از پیراهن» در ارتباط با دفاع مقدس است. «جمال» پسری است که پدر، مادر و خواهر خود را در جنگ از دست داده است. پدر جمال به او قول داده که وقتی به سن نه سالگی برسد، او را با خود پیش بقیه‌ی اعضای خانواده ببرد. جمال، که با مادربزرگ پیر خود زندگی می‌کند، در آرزوی دیدار پدر و زمان موعود، لحظه شماری می‌کند. سرانجام در تصورات کودکانه‌ی خویش (علی‌رغم باور نکردن مادربزرگ)، روزی پدر را در کوچه، سوار بر یک موتور می‌بیند و تنها آلبومی از عکسهای یادگاری خانواده را برای مادربزرگ بر جای می‌گذارد.
عصری با پروانه‌ها: مجموعه داستان نوجوانان
به کوشش کمیته تالیف و تدین [کنگره‌ی سرداران و چهارده هزار شهید استان فارس]؛ تصویرگر مژگان کامران‌زاده؛ ویراستار کریم سرشاس. - [شیراز]: کنگره‌ی سرداران و چهارده هزار شهید استان فارس، (چاپ اول): 1379.
[67] ص.: مصور - (کنگره‌ی سرداران و چهارده هزار شهید استان فارس؛ 49).
شمارگان: 3000 نسخه.
مندرجات: بر فراز بام / بهمن پگاه‌راد؛ آچار فرانسه / محمد جهان تیغ؛ شب حنایی / رضا عبیدی؛ اسم شب / کامران کمالی سروستانی؛ قرار ملاقات / محمد جهان تیغ.
این کتاب، پنج داستان کوتاه درباره‌ی پنج سردار شهید است. موضوع داستان‌ها به ترتیب عبارت است از: «برفراز بام» شهید منصور خادم‌صادق و سیم‌کشی کردن خانه‌ی یک پیرمرد در دوران جوانی؛ «آچار فرانسه» شهید علیرضا نجف‌پور (مسؤول امور فرهنگی تیپ امام حسن (ع) و مسؤول لجستیک تیپ در عملیات کربلای پنج) و ماجرای نقص لاستیکهای اتومبیل در هنگام سفر و رسیدن کمک از اطراف و روستاها؛ «شب حنایی» شهید محمد صالح (فرماندهی گردان در عملیاتهای بیت المقدس، والفجر هشت، نصر چهار، و...) و ماجرای حنابندان در شب عملیات؛ «اسم شب» شهید کامران کمالی سروستانی و خاطرهای به نوشته‌ی خود وی از شهید باصری در منطقه‌ی کوت شیخ؛ «قرار ملاقات» شهید قنبر اسدپور (محافظ بیت امام «ره» و عمل به وظیفه‌ی خود و نشناختن اعضای خانواده‌ی امام (ره).
عقاب تیز پرواز
اسدالله عفت‌پیشه (اکبر درویش)؛ نقاش: امیر فخرائی. - قم: نشر فاخته: (مرکز پخش: نشر حر)، [بی‌تا].
32 ص.: مصور. - (قصه‌هائی از جبهه‌های جنگ).
در پایان استان، تاریخ نوشتن، آذر ماه سال 1359 ذکر شده است.
کتاب، شامل دو داستان است. در داستان اول گروهی از نیروهای ایرانی در جبهه‌ی غرب با نیروهای عراقی درگیر هستند. چرخبال‌های عراقی قصد دارند آنها را هدف قرار دهند که دو چرخبال ایرانی می‌آیند و یکی از آنها را ساقط می‌کنند و دیگری را به زمین می‌نشانند و خلبانش را دستگیر کرده، چرخبال را نیز به داخل خاک ایران می‌آورند. در حمله‌ی مجدد به نیروهای عراقی، یکی از رزمندگان شهید می‌شود ولی تعداد زیادی عراقی نیز کشته می‌شوند. یک شبیخون دیگر، چون عراقی‌ها را در حال اقامه‌ی نماز می‌بینند، آنها را نمی‌کشند ولی همه را اسیر می‌کنند. در داستان دوم، خلبانی با فریب دادن عراقی‌ها (و وانمود کردن این که قصد پناهندگی دارد)، فرودگاهی را بمباران می‌کند و دو هواپیمای عراقی را نیز سرنگون می‌سازد و با هواپیمای آسیب دیده‌ی خود به ایران باز می‌گردد. در مأموریتی دیگر، پس از ورود به آسمان عراق و بمباران تأسیسات آنها، با دو هواپیمای عراقی درگیر شده، یکی را سرنگون می‌کند، ولی خودش هم مورد اصابت راکت قرار می‌گیرد. هواپیما منفجر و خلبان دلیرش شهید می‌شود.
[ صفحه 1166]
عمو سبدی
حبیب غنی‌پور؛ نقاشی از اکبر نیکان‌پور. - تهران: نشر رویش، 59.1368 ص.
این کتاب، مجموعه‌ی چهار داستان از نوشته‌های شهید غنی‌پور است که برای نوجوانان تدوین شده است. سه داستان اول کتاب ارتباطی با جنگ تحمیلی ندارند. داستان آخر - به نام «یک آشیانه، دو پرستو» - داستان نوجوان رزمنده‌ای است که زخمی شده است. وی که زخم بدی در سینه دارد، سعی می‌کند از داخل نیروهای دشمن به سمت رزمندگان اسلام برگردد. در این میان، یک سرباز عراقی را نیز اسیر می‌کند. اسیر عراقی رزمنده را به دوش می‌گیرد و در حالی که خود نیز زخمی است به سمت نیروهای ایرانی پیش می‌آید. این نوجوان که کلاس دوم راهنمایی است، در بین راه بیهوش می‌شود. این در حالی است که سرباز عراقی به هر زحمتی شده، رزمنده‌ی ایرانی را به سنگرهای رزمندگان می‌رساند و هر دو از مرگ نجات پیدا می‌کند.
غریبه و اقاقیا، مجموعه داستان
علی‌اصغر شیرزادی. - تهران: نشر نی، 1366.
140 ص.
مجموعه 10 داستان است که از میان آنها داستان «دلاور» مربوط به دفاع مقدس می‌باشد. این داستان، حکایت پسری است به نام قدیر، که در هنرستان مشغول تحصیل است و دانش‌آموزان به او لقب «دلاور» داده‌اند. معلم ادبیات به سبب شرور بودن قدیر با وی به سردی رفتار می‌کند. روزی معلم از دانش‌آموزان می‌خواهد درباره جنگ انشاء بنویسند و قدیر را به خاطر ننوشتن انشاء ملامت می‌کند. قدیر معتقد است که برای نوشتن موضوعی درباره جنگ باید در جنگ باشد تا شرایط آنرا از نزدیک لمس کند. پس از مدتی قدیر به جبهه می‌رود. معلم که از اوضاع زندگی قدیر بی‌خبر است، همراه دوستش به منزل قدیر می‌رود و آنها را بسیار فقیر و مادر قدیر را بیمار می‌یابد. لذا او را برای معالجه نزد پزشک می‌برد. پس از بازگشت قدیر، که پای خود را در جبهه از دست داده است، معلم و دانش‌آموزان که او را واقعا دلاور می‌دانند، به ملاقات او می‌روند.
فرشته مهربان
به کوشش حسین حداد. - تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت واحد کودک و نوجوان، (چاپ اول): 1375.
[74] ص. - (منتخب آثار جنگ کودکان و نوجوانان: مجموعه قصه؛ دفتر دوم). طرح یونیفرم و جلد کاظم طلائی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Kind Angel
کتابنامه: ص. [74 - 73].
مندرجات: دیدار؛ پدر تنها نیست؛ بهشت زهرا؛ سلام ای انسان‌ها؛ سرباز کوچک؛ فرشته مهربان؛ اسب چوبی؛ تانکها هر لحظه جلوتر می‌آیند؛ وقتی که بابا بیاید؛ جنگ جنگ تا پیروزی؛ لحظه شیرین؛ یک شب بی‌خوابی؛ قربت در غربت؛ شکار قایق.
این کتاب مجموعه‌ای از داستان‌هایی است که کودکان و نوجوانان در ارتباط با دفاع مقدس نوشته‌اند. داستان‌ها نشان دهنده‌ی احساسات کودکان در برابر شهادت، یاری به رزمندگان، جانبازی، ایثار و دلاوری‌های رزمندگان است. به عنوان نمونه، «بهشت زهرا» داستان دختری است که برادرش شهید می‌شود. «سرباز کوچک»، ماجرای کمک یک پسر بچه به راننده‌ی کامیون ارتشی در جبهه برای رسیدن او به مقر خود است. در «فرشته‌ی مهربان»، دختری مجروح در عالم بیهوشی خود، با فرشته‌ای مهربان به پیش خدا سفر می‌کند. «تانکها هر لحظه جلوتر می‌آمدند»، در وصف رشادت و شهادت محمدحسین (فهمیده) است. «وقتی که بابا بیاید» ماجرای جانبازی است که با داستان قطع شده نمی‌تواند دسته گلی را که دختر کوچکش در هنگام عیادت به او می‌دهد، از او بگیرد و....
[ صفحه 1167]
فرشته‌ها می‌آیند، مجموعه‌ی سه داستان
رضا شیرازی. - تهران: پیام آزادی، (چاپ پنجم): 1364.
62 ص. - (همگام با جنگ، دفتر چهارم).
برای نوجوانان
مندرجات: فرشته‌ها می‌آیند؛ خاک خوب آبادی؛ کلاس درس.
در «فرشته‌ها می‌آیند»، مدرسه در اثر حمله دشمن ویران شده است. دو دانش‌آموز (از جمله، صالح) به جبهه رفته‌اند و معلم و دیگران مشغول کمک رسانی هستند. روزی به معلم خبر می‌دهند که صالح در بیمارستان است و جویای دیدار او است. معلم به دیدار وی می‌شتابد. صالح با وجود جراحات شدید، از این که شهید نشده، ناراحت است. معلم، به خواست او، بر بالین وی آیه‌هایی از قرآن می‌خواند. صالح می‌گوید که فرشتگان اطراف تختش هستند. نیمه‌های شب صالح فریاد می‌کشد: السلام علیک یا مولا... السلام علیک با اباعبدالله و... شهید می‌شود. در داستان «کلاس درس»، معلم ده تازه به آن جا آمده است. مادر اسماعیل با کار کردن برای دیگران، زندگی خود و اسماعیل را تأمین می‌کرده، ولی اکنون مریض شده است. برادرانی از طرف جهاد سازندگی برای کمک به مردم مستضعف می‌آیند. مادر اسماعیل، با همه احتیاجش، کمک‌ها را به جبهه اهداء می‌کند.
داستان «خاک خوب آبادی» درباره‌ی جنگ نیست.
فرمانده جدید، بر اساس زندگی شهید احمد متوسلیان
حسین نیری. - تهران: سوره مهر (حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی)؛ بنیاد شهید انقلاب اسلامی، معاونت پژوهش و تبلیغات، نشر شاهد، (چاپ اول): 1381.
67 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، واحد کودک و نوجوان، قصه فرماندهان؛ 9).
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: فرمانده بسیجی‌ها؛ فرمانده جدید؛ بسته مشکوک؛ مأموریت ویژه؛ بهترین دوست او؛ فرماندهی من حاج احمد است؛ مجروح جنگی؛ همه با هم؛ ما گم شده‌ایم؛ فرمانده درمانده؛ پیام پیروزی؛ به آن جا نگاه کن.
این کتاب، مجموعه‌ی دوازده داستان کوتاه از زندگی «حاج احمد متوسلیان» - فرماندهی تیپ 27 محمد رسول‌الله (ص) - است که در لبنان اسیر نیروهای رژیم اشغالگر قدس شد و تا کنون خبری از او در دست نیست. موضوع برخی از داستان‌ها، عبارت است از: «تواضع در دیدار با بسیجیان، دستگیری ضد انقلاب در کردستان و ناسزاگویی به او بدون شناختنش، توطئه‌ی بد نام کردن او، گرفتن اسلحه‌ی مأمور سفارت آمریکایی‌ها در تهران، برخورد با نیروی امدادگر به دلیل رسیدگی ناصحیح به وضع بسیجی مجروح، سینه خیز رفتن دسته جمعی به فرمان وی با حاج همت برای یادگیری و تجربه در نبرد، عملیات نفوذی برای از کار انداختن 97 قبضه توپ دشمن قبل از عملیات، نفوذ در خطوط بیسیم دشمن و ردیابی آنها، سخنرانی پس از عملیات پیروزمند آزادی خرمشهر، آزادی شهر و گفتگو با بسیجی در حال نگهبانی و...».
فوتبال و جنگ، بر اساس زندگی سردار شهید ناصر کاظمی
نوشته محمود جوانبخت. - تهران: سوره مهر (حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی)؛ بنیاد شهید انقلاب اسلامی، معاونت پژوهش و تبلیغات، نشر شاهد، (چاپ اول): 1381.
60 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، واحد کودک و نوجوان، قصه فرماندهان؛ 8).
شمارگان: 5000 نسخه.
[ صفحه 1168]
مندرجات: پاهای خونی؛ حسادت؛ غریبه‌ها؛ فرماندار مو فرفری!؛ توکل بر خدا؛ عینک آقای رئیس جمهور؛ فوتبال و جنگ؛ او هنوز زنده است؛ ملاقات با خدا.
این کتاب، مجموعه‌ی نه داستان کوتاه از زندگی «شهید ناصر کاظمی»، (فرماندهی سپاه پاوه و نیز، فرماندهی سپاه کردستان) است که در عملیات پاکسازی محور پیرانشهر - سردشت به دست ضد انقلاب به شهادت رسید. موضوعهای برخی از داستان‌ها عبارتند از: «بخشیدن کفشهای کتانی خود به دوستش با وجود مهارت خود وی در بازی فوتبال؛ هدیه دادن پیراهن ورزشی خود به دوستش؛ آتش زدن پرچم آمریکا در محوطه‌ی استادیوم و کتک‌کاری با آمریکایی‌ها و دستگیر شدن توسط ساواک؛ مشکوک بودن به ناصر و گزارش دادن به حاج احمد متوسلیان و در پایان، شرمندگی از مشکوک شدن به کاظمی؛ مذاکره با افراد مسلح در نوسود و...؛ برگزاری بازی فوتبال بین تیم سقز و رزمندگان؛ ماجرای مجروح شدن ناصر کاظمی و در نهایت، ماجرای شهادت وی در عملیات پاکسازی محور پیرانشهر - سردشت».
قصه‌ی پر غصه‌ی ما
رضا رهگذر. - تهران: مؤسسه‌ی انجام کتاب، (چاپ اول): 1366.
68 ص.
مجموعه‌ی داستان برای کلاسهای چهارم و پنجم دبستان و دوره‌ی راهنمایی.
مندرجات: قصه‌ی پر غصه‌ی ما، نان خامه‌ای، مش قاسم، پرواز، بچه‌ها شما هم دعا کنید، آدم بزرگها هم بله کتاب حاضر، مجموعه‌ی شش داستان از آثار رضا رهگذر است که از میان آنها، داستان «بچه‌ها شما هم دعا کنید»، مربوط به دفاع مقدس است. آقا رضا - قهرمان داستان - هفته‌ی پیش همراه با دو هزار نفر داوطلب عازم جبهه می‌شود. وی خواربار فروش محله است و مردی با اعتقاد و ایمان است که از احتکار بدش می‌آید و حتی گاهی برای خانه‌ی خودش از اهل محل روغن می‌گیرد. قبل از انقلاب، به علت پیروی از «راه امام» دستگیر شده و به زندان افتاده است. بعد از آن، ورشکست شده، مغازه‌اش را فروخته و بعد از چندی در یک خواربار فروشی دیگر به عنوان شاگرد مشغول به کار شده است. حالا او به جبهه رفته است و خانمش (که پا به ماه بود) بعد از رفتن او، وضع حمل کرده است. «بچه‌ها همه شما هم دعا کنید که آقا رضا که همه چیز خود را در راه انقلاب داده حتی از گذاردن جان خود نیز دریغ نکرده بازگردد و فرزندش را ببیند»، چند جمله از فراز پایانی داستان است.
قصه خانه ما: مجموعه داستان، برای دانش‌آموزان سالهای چهارم و پنجم ابتدایی و دوره راهنمایی
نوشته محمد میرکیانی. - تهران: کیهان، (چاپ چهارم): 48.1373 ص. - (ادبیات کودک و نوجوان؛ 1).
شمارگان: 10000 نسخه.
کتاب، مجموعه‌ی سه داستان است. «ساعت دیواری» حکایت مردی است که ساعت دیواری پدرش را خیلی دوست دارد. او همیشه آن را به دوستانش نشان می‌دهد. روزی متوجه می‌شوند که ساعت نیست و فکر می‌کنند دزدیده شده است، ولی به زودی می‌فهمند که او ساعت را فروخته و پولش را به جبهه داده است. در «قصه‌ی خانه‌ی ما»، پسری در خواب صدام را می‌بیند. روز بعد، شکل او را بر دیوار می‌کشد. همبازی‌هایش آن را «صدام مغول» می‌نامند و سنگ و گوجه‌فرنگی و... بر نقاشی می‌زنند. در «دوستی» خانواده‌ای از مجروح شدن پسرشان خبردار می‌شوند. پدر به عیادت فرزند می‌رود. دکتر می‌گوید باید به مجروح جگر بدهند. پاسی از شب گذشته است و پدر، جگر گیر نمی‌آورد. ناصر، دوست فقیر پسر کوچک خانواده، جگری را که مدتها خانواده‌اش، آرزوی خوردن آن را داشتند، می‌دهد تا او برای برادرش ببرد.
[ صفحه 1169]
قصه‌ی شجاعان (جلد 1): از زبان رزمندگان در صحنه‌های نبرد
تهران: بنیاد پانزده خرداد، روابط عمومی، 179.1364 ص.
گروه سنی: «د».
نویسندگان گمنام این مجموعه، خود، قهرمان قصه‌ی خویش بوده‌اند و برای این که این حماسه‌ها چهارچوب طبیعی خود را از دست ندهند، سعی شده است در نوشته‌ی آنان دست برده نشود. کتاب حاوی 21 خاطره از خاطرات رزمندگان اسلام در دوران دفاع مقدس است. همه‌ی این خاطرات، حاکی از دلاوری‌ها و مقاومت این مردان بزرگ در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل و شهادت بعضی از دوستان آنان است. عناوین عمده‌ی این خاطرات چنین است: گرایش نیروهای رزمی به روحانیون، اعتقاد به حقانیت جنگ، شهدای جنگ، آزادی شهر بستان و پیروزی‌های مکرر رزمندگان اسلام.
قصه‌ی شجاعان (جلد 2): به قلم رزمندگان در صحنه‌های نبرد
تهران: بنیاد پانزده خرداد، روابط عمومی، (چاپ اول): 184.1364 ص.
گروه سنی: «د».
نویسندگان این مجموعه، خود قهرمان قصه‌ی خویش بوده‌اند و برای آن که حماسه‌ها چارچوب طبیعی خود را از دست ندهند، سعی شده است تا در نوشته‌ی آنان دست برده نشود. نکات عمده و اصلی خاطرات این عزیزان را می‌توان در مورد زیر خلاصه کرد: «اعتقاد به پشتیبانی خداوند از نیروهای ایرانی، عشق به شهادت، اعتقاد به روزی خوردن شهیدان نزد خداوند، پیروزی در راه خدا حتمی است، توکل بر خداوند در هنگام عملیات، اسارت رزمندگان ایرانی و مقاومت آنان در این دوران». برادر عبدالرحمان شاهین از بسیج خمینی‌شهر اصفهان مستقر در جبهه میمک (ایلام) می‌گوید: «ساعت یک بعدازظهر و هوا به شدت گرم بود. در حالی که چپیه را دور سر و صورتم پیچیده بودم تا از آفتاب و مگسهای سمج در امان باشم، به شستن یخ مشغول شدم. در حدود پانزده متری‌ام، برادر مالکی در حال خواندن نماز بود. ناگهان خمپاره‌ای در کنارمان افتاد و منفجر شد. یکی از ترکشها از پشت کمر من رد شد و به یاری خدا به هیچ یک از ما آسیبی نرسید. خدا را سپاس گفتیم و چند دقیقه بعد دوباره به کارمان مشغول شدیم.»
قصه‌ها و بچه‌ها: مجموعه داستان نوجوانان (جلد 1)
تهران: کیهان، (چاپ دوم): 1375.
111 ص.
مجموعه‌ی حاضر، گزیده‌ای از قصه‌ها و داستان‌های منتشر شده در مجله‌ی کیهان بچه‌ها طی سالهای بعد از انقلاب است. کتاب، حاوی پانزده داستان است که از میان آنها، داستان‌های «در خانواده‌ی جدید و پرندگان مهاجر» مربوط به جنگ تحمیلی هستند. در داستان «در خانواده‌ی جدید»، زنی روستایی به نام سارا سرپرستی دختر خردسال جنگ زده و یتیمی، به نام لیلا، را بر عهده می‌گیرد. سارا این موضوع را برای شوهرش، که در جبهه است، می‌نویسد. سارا و فرزندانش مدتهاست منتظر شنیدن خبری از پدر هستند. بالاخره یک روزنامه‌ی پدر می‌رسد. پدر در نامه از احوال همسر و بچه‌هایش پرسیده است. در مورد لیلا هم نوشته است: «همسر عزیزم باید بگویم که تو بهترین مادر دنیا هستی. من جز این از تو انتظار نداشتم. تو با این عمل، مرا پیش همرزمانم سربلند کردی. لیلا باید خانه ما را مثل خانه‌ی خود بداند. به بچه‌ها یادآوری بکن که او را اذیت نکنند». خیال زن راحت می‌شود و چشمان لیلا از خوشحالی برق می‌زند.
[ صفحه 1170]
قصه‌ها و بچه‌ها: مجموعه داستان‌های کودکان و نوجوانان (جلد 2)
تهران: کیهان، (چاپ دوم): 1375.
111 ص.
کتاب، حاوی سیزده داستان است. که از میان آنها سه داستان، یعنی «لبخند برادرم، کبوتر و لاله‌ی خانه‌ی ما» با دفاع مقدس ارتباط دارند. «کبوتر» (از مجید راستی) داستان وحید رزمنده، است که شب گذشته با همرزمان خود در عملیاتی شرکت کرده است، ولی آنها را گم کرده و اکنون تنها در سنگر نشسته است تا وقتی هوا تاریک شد، به قرارگاه باز گردد. در همین حال که در سنگر نشسته، مشغول مرور خاطرات گذشته‌ی خود است. در همین افکار است که ناگهان کبوتری به سنگر او می‌آید. وحید سعی دارد تا به کبوتر بفهماند که اینجا منطقه‌ی جنگی است و باید دور شود، ولی کبوتر نمی‌رود. وحید از سنگر بیرون می‌آید تا شاید کبوتر پرواز کند. چند قدمی که از سنگر دور می‌شود، ناگهان صدای انفجار می‌شنود. به پشت سر خود نگاه می‌کند و می‌بیند که سنگر از بین رفته است و از کبوتر هم اثری نیست. وحید تک و تنها، آرام گریه می‌کند و تصمیم می‌گیرد این معجزه را برای دیگران هم بازگو کند.
قصه‌ها و بچه‌ها: مجموعه داستان‌های کودکان و نوجوانان (جلد 3)
تهران: کیهان، (چاپ اول): 1375.
111 ص. - (کیهان؛ ادبیات کودکان و نوجوانان).
این مجموعه، که حاوی پانزده داستان است، گزیده‌ای از قصه‌ها و داستان‌هایی است که طی سالهای پس از انقلاب، در مجله‌ی کیهان بچه‌ها به چاپ رسیده‌اند. برخی از این داستان‌ها یادآور حماسه‌ی تاریخی انقلاب اسلامی ایران و برخی دیگر در ارتباط با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران هستند. از بین داستان‌های این مجموعه، داستان «روز اول مدرسه» مربوط به دفاع مقدس است. حسین که دوست حمید بود، در جبهه به شهادت رسیده است. حمید گهگاه به یاد حسین می‌افتد و خاطرات شیرینی را که با او داشته، مرور می‌کند. روزی به این فکر می‌افتد که یاد حسین را برای همیشه زنده نگاه دارد. قاب عکسی پیدا می‌کند و یک عکس حسین را از مسجد می‌گیرد و داخل آن می‌گذارد. حالا دسته گلی لازم است تا عکس قاب کرده‌ی حسین را زیباتر کند، ولی پولی برای خرید گل ندارد. با کمک دوستان دیگر خود موفق می‌شوند دسته گل را بخرند و قاب عکس حسین را زینت بخشند.
قصه‌ها و بچه‌ها: مجموعه داستان‌های کودکان و نوجوانان (جلد 4)
تهران: کیهان، (چاپ دوم): 1375.
112 ص.
این مجموعه حاوی چهارده داستان است که از بین آنها، سه داستان «شغل پدر، مسابقه و پدربزرگ من» مربوط به دفاع مقدس هستند. در داستان «مسابقه»، علی و محسن و حسن سه دوست همکلاس هستند. یک روز هواپیماهای عراقی به شهر آنها حمله می‌کند. عده‌ی زیادی از مردم بیگناه شهید و زخمی می‌شوند. محسن و حسن با هم هستند و به دنبال علی می‌گردند و اطلاع پیدا می‌کنند که علی در اثر حمله هواپیماها زخمی شده و به بیمارستان اعزام شده است. به بیمارستان می‌روند و علی را ملاقات می‌کنند. حسن و محسن از علی، (که امید تیم فوتبال آنها هم می‌باشد) می‌خواهند تا زودتر خوب شود و تا دوباره فوتبال بازی کنند. ولی اشک در چشمان علی جمع می‌شود؛ چون او یک پای خود را از دست داده است و دیگر نمی‌تواند بازی کند. محسن چشمانش را می‌بندد و در خیال می‌بیند که دوباره با علی و دیگر بچه‌ها جمع شده‌اند. اما این بار فوتبال بازی نمی‌کنند. آنها اسلحه بر دوش دارند و علی فرمانده‌شان است.
[ صفحه 1171]
قصه‌ها و بچه‌ها: مجموعه داستان‌های کودکان و نوجوانان (جلد 5)
تهران: کیهان، (چاپ اول): 1375.
114 ص. - (کیهان ادبیات کودکان و نوجوانان).
جلد پنجم این مجموعه، حاوی دوازده داستان برگزیده از قصه‌ها و داستان‌هایی است که در مجله‌ی کیهان بچه‌ها، طی سالهای پس از انقلاب، به چاپ رسیده‌اند. برخی از این داستان‌ها در ارتباط با انقلاب با انقلاب اسلامی ایران و برخی دیگر در ارتباط با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران هستند. در این جلد، داستان «بابا گل داد» از جعفر ابراهیمی (شاهد) مربوط به جنگ تحمیلی است: دانش‌آموز مدرسه‌ای که پدرش به جبهه رفته است، منتظر است تا خبری از پدرش بشنود یا نامهای از او دریافت کند، بعد از دو هفته هنوز خبری از پدر او نیامده است. یک روز در مدرسه همراه با دیگر همشاگردی‌های خود برای دیدار از مجروحان جنگی به بیمارستان می‌روند. دانش‌آموز در بیمارستان مادرش را می‌بیند. به دنبال مادر می‌رود. او به داخل یک اتاق می‌رود که چند مجروح جنگی بستری هستند و ناگهان پدر خود را می‌بیند که روی تخت دراز کشیده است. خوشحال می‌شود و خود را در آغوش پدر می‌اندازد.
قصه‌های جنگ (جلد 1)
گردآوری و انتخاب: حسین فتاحی. - تهران: مؤسسه انجام کتاب، 1363.
170 ص.: مصور. - (برای نوجوانان؛ 1).
گروه سنی «د».
شمارگان: 5500 نسخه.
مندرجات: دشمن آن بالا منتظر است؛ نخل پیر خانه ما؛ دفاع مقدس؛ داوطلب؛ علی و ستاره‌اش؛ مرد کوچولو؛ بچه‌ها، شما هم دعا کنید؛ بسیجی نمونه؛ تو بگو کی بهار می‌آید؟؛ نامه‌ها؛ برف پارو می‌کنیم و قصه‌ی خانه‌ی ما.
کتاب «قصه‌های جنگ»، منتخبی از آثار چاپ شده در زمینه‌ی جنگ برای گروه سنی نوجوان است. قهرمان بیشتر داستان‌ها، یک نوجوان است و داستان‌ها با زبانی ساده و روان برای نوجوانان نوشته شده‌اند. از طرف دیگر سعی شده است ترتیب قرار گرفتن داستان‌ها به طریقی باشد که سیر تحول جنگ را نشان دهد. داستان‌های ابتدای کتاب به روزهای اول جنگ و بمبارانهای ناگهانی مردم بیدفاع پرداخته‌اند و کودکان و نوجوانانی که شاهد مرگ دوستان و همبازی‌های خود بوده‌اند، داستان‌های دیگر در ارتباط با نقش جوانان و نوجوانان در جنگ و تلاش آنها در جهت مبارزه با دشمن هستند. همچنین عشق و علاقه و شخصیت رزمندگان و تلاش و مجاهدت آنان در صحنه‌های نبرد، در این داستان‌ها به تصویر کشیده شده است.
قصه‌های کامران
کامران کمالی سروستانی (شهید). - [شیراز]: کامرانیه، 1365.
22 ص.: مصور (رنگی).
گروه سنی: «ج»، «د».
در صفحه آخر، شرح حال نویسنده و عکس او چاپ شده است.
سه دوست به نامهای صالح، احمد و جمشید برای دفاع از میهن اسلامی به جبهه می‌روند. احمد زودتر از دیگران شهید می‌شود. هنگام فتح خرمشهر است؛ جمشید آرزو می‌کند در این حمله شهید شود؛ لحظاتی بعد جمشید به آرزوی خود می‌رسد. ایثارگری‌های آنها و دیگر رزمندگان باعث فتح خرمشهر می‌شود.
[ صفحه 1172]
قصه‌هایی از جبهه‌های جنگ: سیزده ساله‌ی مبارز (محمدحسین فهمیده)
اسدالله عفت‌پیشه (اکبر درویش)؛ نقاش: میرفخرایی. - قم: فاخته، [بی‌تا]. (تاریخ نوشته شدن داستان در پایان کتاب 1359 ذکر شده است.). 32 ص.: مصور.
کتاب، مجموعه‌ی سه داستان از ایثارگری‌های رزمندگان در جنگ است. در داستان اول، پسر سیزده سالهای می‌خواهد به جبهه برود و در خط مقدم بجنگد. از قبول او خودداری می‌کنند و پس از یک رشته اتفاقات، وی دو تفنگ کلاشینکوف و یک جفت پوتین از سربازان عراقی به دست می‌آورد و به عضویت گروهی در جنوب در می‌آید. طی عملیات مجروح می‌شود ولی در عقب‌نشینی شرکت نمی‌کند و با بستن دو عدد نارنجک به خود، سر راه تانکهای دشمن می‌خوابد. او خود شهید می‌شود ولی یک تانک و خدمه‌ی آن را از بین می‌برد. در داستان دوم، هشت سرباز مزدور عراقی در هنگام عقب‌نشینی به خانه‌ی مادر و دختری پناه می‌برند و از آنها غذا و مکان می‌خواهند. مادر و دختر به سربازان غذا می‌دهند و براساس نقشه‌ای که کشیده‌اند، دختر، همه‌ی آنها را در زیرزمین خانه (همراه با مادر خود) محبوس می‌کند و راه آب را به زیرزمین باز می‌کند و همه‌ی آنها می‌میرند. سومین داستان مربوط به شهر خرمشهر است که مورد تهاجم نیروهای عراقی قرار می‌گیرد. راوی تعریف می‌کند که دو برادر ارتشی در سنگر کناری وی شهید می‌شوند و شهر زیر باران گلوله مقاومت می‌کند.
قهرمانان جنگ؛ اسیران
نوشته خلیل محمدزاده. - تهران: پیام آزادی، (چاپ سوم): 1366.
63 ص.: مصور.
بالای عنوان: دو داستان.
«قهرمانان جنگ»، حکایت محمود و ناصر، (دانش آموزان دوره‌ی راهنمایی) است که می‌خواهند به جبهه بروند و پس از تلاش زیاد موفق به این کار می‌شوند. در جبهه، با اجرای یک نقشه، بدون اسلحه، تعدادی اسیر می‌گیرند. روز بعد در قرارگاه، رضا (یکی از پاسداران) چگونگی انجام یک عملیات را که منجر به از بین بردن تعدادی از چادرهای مهمات ارتش عراقی شده بود، برای دیگران شرح می‌دهد. در ادامه‌ی این داستان، شرحی از چند فقره عملیات دیگر نیز آمده است. «اسیران»، داستان تعدادی از رزمندگان است که در محاصره‌ی دشمن قرار می‌گیرند و تعدادی شهید و چند نفر از آنها هم اسیر می‌شوند. سپس با اجرای نقشه‌ای خبرنگاران را از سفاکی و رفتار نامناسب عراقی‌ها آگاه می‌کنند. البته به دلیل این کار، باز هم شکنجه می‌شوند. در مرحله‌ی دیگری، این اسیران با اجرای یک نقشه، با کمک یکی از نگهبانان، اسیران را فراری می‌دهند و به خاک وطن باز می‌گردانند.
کاش تو هم بودی: قصه‌های زندگی امام خمینی
نوشته احمد عربلو؛ ویراستار: مهدی کاموس. - تهران: ذکر، کتابهای قاصدک، (چاپ اول): 56.1379 ص.: مصور.
شمارگان: 12000 نسخه.
در این مجموعه، بیست داستان کوتاه برای نوجوانان، براساس خاطراتی از زندگانی امام خمینی (ره)، به چاپ رسیده است. نخستین داستان کتاب - با نام «کاش تو هم بودی» - نامه‌ی دختر بچه‌ای است که پدرش شهید شده است. او در این نامه خاطره‌ی دلنشین دیدار امام خمینی (ره) در حسینیه‌ی جماران را باز می‌گوید. دخترک از سوی بنیاد شهید به همراه مادر و مادربزرگش از شهرستان عازم تهران می‌شوند. او در تمام طول سفر، به ویژه هنگام دیدار امام، همواره به یاد پدرش است و آرزو می‌کند ای کاش پدرش نیز موفق شده بود امام (ره) را، که عاشقش بود، از نزدیک ببیند.
[ صفحه 1173]
کبوترها و خنجرها: مجموعه داستان
داوود غفارزادگان. - تهران: برگ، (چاپ اول): 64.1368 ص.
طرح روی جلد و طرح‌های متن: ناصر سیفی.
شمارگان: 11000 نسخه.
مندرجات: کبوترها و خنجرها، دمپائی قرمز، روزهای دیگر، کوچ.
در این مجموعه داستان، فقط داستان «دمپایی قرمز» در ارتباط با دفاع مقدس است و بقیه‌ی داستان‌ها در ارتباط با جنگ نیستند. «دمپایی قرمز» شرح فرازی از زندگی رقیه است؛ دختری که برادرش به جبهه رفته و مدتهاست که از او خبری ندارد. رقیه از برادرش دمپایی قرمزی هدیه گرفته است و همیشه آن را می‌پوشد. روزی دمپایی در چاه آب می‌افتد و رقیه برای گرفتن آن خود را به خطر می‌اندازد، تا جایی که به داخل چاه خم می‌شود.
عموی او می‌رسد و در حالی که نامه‌ی برادر رقیه را که از اردوگاه اسرا برای او فرستاده، نشان می‌دهد، داستان پایان می‌پذیرد.
گزیده ادبیات معاصر: مجموعه داستان، 18 (نوجوانان)
سمیرا اصلانپور. - تهران: کتاب نیستان، (چاپ اول): 99.1378 ص. - (مجموعه داستان؛ 18).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Contemporary Iranian Literature: selected (stories)
طرح روی جلد: حمید عجمی.
شمارگان: 5500 نسخه.
مندرجات: تا ماه کامل می‌شود؛ خیابانهای تاریک؛ سفری به مشهد تا «مشهد»؛ تطهیر زمین؛ طلوع شامگاهی؛ دو مرغ دریایی؛ حبیب؛ نوستالژی؛ ابر ما کوههای آسمانند؛ اتوبوس؛ حادثه‌ای در بزرگراه؛ رود مرغزار گذر.
این کتاب، مجموعه دوازده داستان است. «تا ماه کامل شود و خیابانهای تاریک» براساس خاطرات دوران قبل از انقلاب فرماندهی شهید «غلامحسین افشردی» (حسن باقری) نوشته شده‌اند. «سفری به مشهد تا مشهد»، نیز شرح چگونگی به شهادت رسیدن او است. داستان اخیر اشاره‌ای نیز به شهید «مجید بقایی» (معاون شهید غلامحسین افشردی) می‌کند. «تطهیر زمین»، مجازات یکی از مفسدانی است که طی جنگ ظلم بسیار به مردم کرده بود. «حبیب»، داستان دختر پنج سالهای است که نمی‌خواهد پدر بزرگش به جبهه برود. «ابرها کوههای آسمانند»، داستان دختری است که برادرش به شهادت می‌رسد. در «اتوبوس» دختری با اتوبوس عازم گلزار شهدا می‌شود، ولی بر اثر جریاناتی، تصمیم می‌گیرد چهار ایستگاه آخر را پیاده برود.
گزیده ادبیات معاصر: مجموعه داستان، 19 (نوجوانان)
محسن پرویز. - تهران: کتاب نیستان، (چاپ اول): 1378.
98 ص. - (مجموعه داستان؛ 19).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: (Contemporary Iranian Literature: selected (stories
طراح روی جلد: حمید عجمی.
شمارگان: 5500 نسخه.
مندرجات: ماجرای من و شریکم؛ روزی که مسیح را دیدم؛ بوی گل، بوی او؛ در نیمه‌های راه؛ تا صبح در باران؛ سپیده صبح؛ آن روز در کنار تو.
این کتاب، مجموعه‌ی هفت داستان کوتاه است، که چهار داستان آن در ارتباط با دفاع مقدس هستند. «در
[ صفحه 1174]
نیمه‌های راه»، داستان سه نوجوان است که برای رفته. به جبهه، در تانکرهای اهدایی به رزمندگان پنهان می‌شوند. در نیمه‌ی راه، یکی از آنها پشیمان می‌شود و دو نفر دیگر هم لو می‌روند. «تا صبح در باران» داستان جانبازی است که یک پایش را از دست داده و اصرار دارد که به خط مقدم برود و مسؤول او نمی‌پذیرد. زمانی که آن مسؤول، شهید می‌شود، او به خط مقدم می‌رود. در «سپیده صبح»، دو رزمنده برای حمل مجروحان، با قایق، به سوی سنگرهای کمین عراقی‌ها می‌روند. در راه، با یک قایق عراقی روبه‌رو می‌شوند و سرنشینان آن را به هلاکت می‌رسانند. «آن روز در کنار تو» نیز داستانی درباره‌ی شهید همت، و ایثارگری او و عشق و علاقه‌ی بسیجیان به این فرماندهی لشکر است.
گزیده ادبیات معاصر: مجموعه داستان، 26 (نوجوانان)
مهدی حجوانی؛ تهران: کتاب نیستان، (چاپ اول): 92.1379 ص. - (مجموعه داسنان؛ 26).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Contemporay Iranian Literature: selected stories
شمارگان: 5500 نسخه.
پنج داستان کوتاه طنز گونه با مضامینی از انقلاب و جنگ نوشته «مهدی حجوانی»، در این شماره از مجموعه‌ی گزیده‌ی ادبیات معاصر برای نوجوانان به چاپ رسیده است. داستان‌ها عبارتند از: «دشمن، آن بالا در انتظار است، اخبار نظامی فخری خانم، پوتینهای گشاد، اصغرخان و یک آسمان خبر». داستان «اصغرخان» درباره‌ی فردی جاهل است که در یکی از محله‌های تهران سکونت دارد. او ظاهرا تحت تأثیر جنگ و شهادت رزمندگان اسلام قرار گرفته است و تظاهر می‌کند که باید به وظیفه‌اش عمل نماید و به جبهه برود؛ به همین منظور از همسایه‌ها و مغازه‌دارها حلالیت می‌طلبد. این ماجرا مدتها ادامه پیدا می‌کند و اهالی محل با ناباوری فکر می‌کنند که روحیه‌ی «اصغرخان» دگرگون شده و واقعا بر آن است که به خیل رزمندگان بپیوندد. اما هفته‌ها و ماه‌ها می‌گذرد و از جبهه رفتن اصغرخان خبری نمی‌شود. جنازه‌ی یکی از شهیدان محله را می‌آورند و اصغرخان با سوز و گداز در مراسم او شرکت می‌کند، اما هنوز هم از جبهه رفتن او خبری نیست.
گزیده ادبیات معاصر: مجموعه داستان، 34 (نوجوانان)
داریوش عابدی. - تهران: کتاب نیستان، (چاپ اول): 101.1379 ص. - (مجموعه داستان؛ 34).
طراح روی جلد: حمید عجمی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Contemporary Iranian Literature: selected stories
شمارگان: 5500 نسخه.
مندرجات: تا بیداری؛ شهود؛ بابا بزرگ خوب من؛ آقا بزرگ؛ آنچه خود داشت؛ خانه پر صدا.
کتاب شامل شش داستان کوتاه بوده، از بین آنها، فقط داستان «بابا بزرگ خوب من» در ارتباط با دفاع مقدس است. در این داستان، پدر یک دختر بچه معتاد و مادر او نیز مریض است. پدر، به علت اعتیاد، به هر کاری دست می‌زند و تمام وسایل منزل را می‌فروشد. رضا (عموی دختر)، در جبهه است و هنگامی که از جبهه باز می‌گردد، آنان را آشفته می‌بیند. آنها همگی به منزل بابابزرگ می‌روند و پس از گفتگوهای خانوادگی و کمک به پدر دختر، او برای همیشه از نزد آنها می‌رود و در پایان، مادر برای مداوا در بیمارستان بستری می‌شود.
[ صفحه 1175]
گلبرگ (دفتر 1): مجموعه قصه‌های برگزیده دانش‌آموزان
به کوشش اداره کل فرهنگی و هنری معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش، کارشناسی کتاب و ادبیات؛ ویراستاران: سید رضا میرموسوی، عبدالرضا لطف‌الهی، خسرو آقایاری. - تهران: وزارت آموزش و پرورش، معاونت پرورشی، انتشارات تربیت، (چاپ اول): 59.1369 ص.
شمارگان: 10000 نسخه.
کتاب، حاوی نه داستان کوتاه برگزیده از میان داستان‌هایی است که دانش‌آموزان استانهای مختلف کشور نوشته‌اند. عناوین زیر مربوط به جنگ هستند: «بغض ابری»، از نفیسه مرشدزاده، که محبت دانش‌آموزان را نسبت به معلمی بیان می‌کند که در جبهه دچار موج گرفتگی شده است و دیگر نمی‌تواند سخن بگوید. محسن منوچهریان، در «زندگی، من، چه»، از بمباران شهر و شهادت افراد خانواده‌ی یک نوجوان و هدیه کردن قرآن مادرش به رزمندگان می‌گوید. لیلا پناه، دانش‌آموز دوره‌ی متوسطه از کهگیلویه و بویراحمد، در «معجزه‌ای از جنگ»، داستان رزمنده‌ای را به تصویر می‌کشد که با صدا زدن همسر و دخترانش از راه دور، و فراخواندن آنها به بیرون از اطاق، جانشانی را نجات می‌دهد. (به دنبال بیرون آمدن آنها از اطاق، سقف اطاق فرو می‌ریزد). «قاصدک»، از پروین شوقیان وصال، داستان بمباران و شهادت افراد خانواده‌ی رزمنده‌ای، در زمان حضور او در جبهه است. فاطمه اصلانی، دانش‌آموز دوره‌ی راهنمایی، در «الفبای عشق» از شهادت رزمنده و بیتابی همسر و فرزند او نوشته است.
مسافر سرزمین خاکستر، بر اساس خاطراتی از سردار سرلشکر پاسدار جاویدالاثر حاج احمد متوسلیان
مهری ماهوتی؛ ویراستار حسن یونسی؛ تصویرگر محمدحسین کارگر شریف. - تهران: کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و 36 هزار شهید استان تهران، کمیته انتشارات، (چاپ اول): 1376.
70 ص. - (کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و 36 هزار شهید استان تهران: داستان نوجوانان؛ 6).
گروه سنی «د» (دوره راهنمایی).
مندرجات: اولین درگیری؛ دیدار؛ کمین تازه؛ شب حادثه؛ نیمان؛ سایه آشنا.
نویسنده، در این کتاب، با استفاده از خاطرات موجود پیرامون سردار سرلشکر پاسدار جاویدالاثر «حاج احمد متوسلیان» داستان‌های کوتاهی آفریده است تا خوانندگان نوجوان را با خصوصیات اخلاقی و رفتاری این شهید گرانقدر آشنا سازد. دو داستان کوتاه اول مربوط به دوران قبل از انقلاب اسلامی است و داستان‌های بعدی به مسایل جنگ و دلاوری‌های شهید حاج احمد متوسلیان در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل، سلوک وی با دوستان و همرزمان، نحوه‌ی فرماندهی و مسؤولیت‌پذیری وی در قبال افراد تحت فرماندهی و سرپرستی‌اش و همچنین، نمازها و عبادات خالصانه‌ی این سردار جاویدالاثر پرداخته‌اند. در پایان کتاب نیز شرح کوتاهی از زندگی این سردار رشید اسلام به چاپ رسیده است.
مهتاب آن شب
به کوشش: حسین حداد. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، واحد کودکان و نوجوانان، (چاپ اول): 1375.
[66] ص. - (منتخب آثار کودکان و نوجوانان؛ مجموعه قصه، دفتر اول).
طرح یونیفرم و جلد: کاظم طلایی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Moonlight of That Night
کتابنامه: ص. 65 - 66.
این کتاب حاوی پانزده داستان برگزیده از آثار کودکان است که از شهریور 1359 تا پایان اسفند 1371 نوشته شده‌اند. بنا به نوشته‌ی گرد آورنده، نویسندگان داستان‌ها، کودکان و نوجوانانی هستند که سختیهای جنگ را
[ صفحه 1176]
احساس کرده‌اند و زمانی این داستان‌ها را نوشته‌اند که جنگ با شدت تمام در اطراف آنها جریان داشته است. محتوای داستان‌ها درباره‌ی شهید و شهادت، رزمندگان و خانواده‌ی آنها است. برای مثال داستان «بوی گل سرخ»، داستان کودکی است که پس از دو ماه حضور پدرش در جبهه از او خبری نیست. کودک، برای پدر بیتابی می‌کند. شبی در خواب می‌بیند که در باغ بزرگ و سرسبزی وارد شده است. در آن باغ، گل سرخ بسیار زیبا و خوش رنگی را می‌بیند و آن را می‌چیند و بو می‌کند. کودک از خواب بیدار می‌شود از اتاق پهلویی صدایی آشنا می‌شنود. پدرش از جبهه برگشته است. و او در آغوش پدر بوی همان گل سرخ را استشمام می‌نماید. در پایان کتاب، فهرست منابع ذکر شده است.
نقطه اوج، مجموعه داستان
کاری از دفتر هنر و ادبیات ایثار؛ طراح محمدحسین صلواتیان. - تهران: بنیاد مستضعفان و جانبازان، معاونت فرهنگی اجتماعی و هنری، واحد رمان، (چاپ اول): 1376.
74 ص.: مصور. - (دفتر هنر و ادبیات ایثار؛ 2).
مندرجات: مچ / نادر ابراهیمی؛ نقطه اوج / حمید ملاطایفه؛ معلم جدید / محمدرضا کهخا؛ جای خالی ماه / محمد ابراهیم معیری؛ یک قطره شبنم / مژگان ملکی؛ مینهای قالی / مرضیه عباسی.
کتاب «نقطه‌ی اوج» مجموعه داستان‌هایی درباره‌ی جانبازان است. از جمله این داستان‌ها، داستان «یک قطره شبنم» حکایت فرزندی است که از نابینایی پدر و چهره‌ی سوخته‌ی او و ترحم مردم ناآگاه نسبت به او ناراحت است. در جشن ایثار متوجه می‌شود که در پس این چهره، فرشته‌ای است که بسیار جنگیده و همرزمی را، به قیمت نابینایی و سوختن چهره‌ی خود، از شیمیایی شدن و مرگ حتمی نجات داده است. اکراه او به افتخار تبدیل و محبتی زلال جایگزین شرم می‌شود. داستان «مینهای قالی» حکایت یک دختر معلول است که با همتی بلند و ایمانی راسخ قالی می‌بافد و در هر رج خاطرهای را با گره‌ها پیوند می‌زند: جبهه‌ی پر از آتش و دود، تانکها و سنگرها، پیکرهای در خون غلطیده، بوسه‌ی مینها بر پاها و... در پایان بافت قالی با دیدن نقش و نگار قالی، جبهه را احساس می‌کند، و ایمان به پایانی خوش در چشمانش موج می‌زند.
گهواره چوبی، مجموعه داستان
مریم جمشیدی؛ روی جلد و طرح‌های متن: حمید شریفی. - تهران: برگ، (چاپ دوم): 51.1369 ص.: مصور.
بالای عنوان: مجموعه داستان.
گروه سنی «ج»، «د».
مندرجات: گهواره چوبی؛ همه گفتند مرگ بر شاه؛ اشک‌های زهره؛ مثل یک آدم سرشناس؛ من؛ مرغی هراسناک.
در این مجموعه، داستان «گهواره‌ی چوبی» در ارتباط با جنگ تحمیلی است. مادربزرگ، پانزده نوه دارد و از بین آنها، «یوسف» را، از همان ابتدای تولد او، بیشتر از همه دوست می‌دارد. مادربزرگ در گوش وی اذان گفته و به او درس محبت و ایثار آموخته است و با مرثیه‌های سوزناکش گریه برای امام حسین (ع) و عشق به فدارکاری را در نهاد یوسف جای داده است. حال، یوسف 21 ساله به جبهه رفته ولی هنگام رفتن با مادربزرگ وداع نکرده است. اعضای خانواده نگران حال مادربزرگ هستند. نامه‌ی یوسف می‌رسد و رازها بر ملا می‌شود: مادربزرگ خود او را به جبهه فرستاده است؛ با حماسه‌ی ایثار، «در راه خدا، باید بهترین چیز را هدیه داد».
[ صفحه 1177]
لحظه‌های اضطراب
نوشته احمد دهقان. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ دوم): 1373.
72 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، واحد کودک و نوجوان: قصه فرماندهان؛ 2)
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Moments of Anexiety
این کتاب، شامل هشت قصه از فرماندهان جنگ است که برای کودکان و نوجوانان نوشته شده‌اند. عناوین و موضوع این داستان‌ها عبارتند از: 1 - «با صدای مؤذن»، شرح نماز اول وقت شهید علی‌اکبر شیرودی؛ 2 - «لحظه‌های اضطراب»، درباره‌ی فروتنی شهید عباس بابایی؛ 3 - «رؤیای مسیح»، شرح رویای صادق شهید محمد بروجردی درباره‌ی نقشه‌ی عملیاتی؛ 4 - «من فرمانده هستم»، وصف سختگیری و عذرخواهی شهید مرتضی شکوری، معروف به میثم، از بسیجیان 5 - «دو دوست»، شرح دلتنگی امام برای دکتر چمران؛ 6 - «شکاف»، توضیح ایثار شهید علی عاصمی فرماندهی قرارگاه کربلا؛ 7 - «آشناترین»، سوار شدن بسیجی کم سن و سالی به خودرو مجید بقایی، شکایت از وضع بد و غذای نامناسب و صدور دستور اقدام فوری از طرف وی و 8 - «همراه»: به تصویر کشیدن تواضع حاج عباس کریمی، فرماندهی لشکر حضرت رسول (ص).
ماجرای استادیوم
نویسنده فرهاد بخشنده. - تهران: نشر قادر، (چاپ اول): 47.1377 ص.
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: ماجرای استادیوم، بالاتر از همه، گود.
کتاب مجموعه سه داستان کوتاه است که دو داستان آن در ارتباط با دفاع مقدس است. «ماجرای استادیوم» داستان دانش‌آموزی است که از ورزش فراری بود، ولی در اثر آشنایی با جانبازی که دو پای خود را در میدان مین از دست داده بود، با کوشش و جدیت و تمرین، در مسابقه‌ی «دو» ی مدرسه، نفر اول می‌شود. «بالاتر از همه» داستان فرزند شهیدی است که در مدرسه مورد اذیت و آزار فراوان قرار می‌گیرد، ولی در نهایت، در مسابقات بین مدرسه‌ای، با شرکت در آخرین مرحله‌ی مسابقه‌ی تلاوت قرآن، باعث بالا رفتن امتیاز مدرسه شده، بچه‌های مدرسه را به مقام اول می‌رساند.
مأموریت تمام
نوشته احمد دهقان. - تهران: سازمانن تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، واحد کودکان و نوجوانان، (چاپ اول: 1373.
73 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ واحد کودک و نوجوان، قصه فرماندهان؛ 1).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Mission Finished
شمارگان: 4400 نسخه.
کتاب، مجموعه‌ی ده داستان است. «مأموریت تمام»: کشته شدن تعدادی از نیروهای دشمن و فرمانده آنها با بالگرد شهید شیرودی؛ «تنبیه»: برخورد تأدیبی جاویدالاثر حاج احمد متوسلیان با مسؤول بهداری؛ «شغالها»: اسارت شهید تندگویان در آبان 1359؛ «تانکها و گلوله‌ها»: مواجه شدن شهید خرازی و یارانش با حمله‌ی تانکهای 72 ضد آر. پی. جی و انهدام دو تانک دشمن با تانک غنیمتی؛ «همسفر»: ادامه‌ی شکار تانکها توسط مهدی باکری علی رغم امکان نجات از محاصره‌ی دشمن؛ «آشیانه‌ی کلاغها»: ساده‌پوشی شهید حمید باکری، و تعجب سرتیپ اسیر عراقی؛ «پروانه‌ای دیگر»: مقاومت شجاعانه‌ی شهید حسین علم‌الهدی و شهادت وی؛ «در میان تاریکی»: گم شدن شهید مجید بقایی به مدت سه شبانه‌روزی و پیدا کردن وی در بیهوشی؛ «شب حادثه»: (قبل از انقلاب)، از کار انداختن تانکها توسط شهید یوسف کلاهدوز؛ «آخرین ساعت محاصره»، محاصره شدن شهید چمران و پاسدارها در پاوه را به تصویر می‌کشد.
[ صفحه 1178]
منهم به جبهه می‌روم
رضا شیرازی. - تهران: پیام آزادی، (چاپ دوم): 55.1361 ص.
شمارگان: 100000 نسخه.
این کتاب به «نوجوان سیزده سالهای که قلب مقدسش را در چنگ گرفت و خود را زیر تانک جنگی دشمن افکند» تقدیم شده است.
مندرجات: منهم به جبهه می‌روم؛ هزار تومانی؛ معلم ریاضی؛ آمریکایی کثیف.
این کتاب، مجموعه‌ی چهارده داستان است که از میان آنها، داستان «من هم به جبهه می‌روم» در ارتباط با دفاع مقدس است. این داستان حکایت نوجوانی است که با مادر پیرش زندگی می‌کند. او خود را برای عزیمت به جبهه آماده کرده، با مادرش خداحافظی می‌کند و با آرزوی پیروزی رزمندگان و تحقق آرزوی زیارت کربلای مادرش، عازم جبهه می‌شود. پس از رسیدن به اهواز با شنیدن خبر پیشروی دشمن به سوی اهواز، با فرمان فرمانده، برای پیوستن به رزمندگان دیگر عازم خط شده و پس از ماجراهایی، طی یک درگیری شدیدا زخمی می‌شود. ولی در همان زمان نیز به یاد مادر و زیارت کربلا است.
نقاشیها حرف می‌زنند
نوشته ظریفه روئین؛ تصویرگر: فاطمه عزیز محمدی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 24.1375 ص.: مصور (رنگی).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Paintings Talk
شمارگان: 6600 نسخه.
مندرجات: یک کاسه باران؛ دوستی برای چاله؛ نقاشیها حرف می‌زنند؛ بادبادک‌های رنگی.
کتاب حاوی چهار داستان کوتاه است که برای کودکان و نوجوانان نوشته شده‌اند. از بین این داستان‌ها، داستان «نقاشیها حرف می‌زنند» در ارتباط با دفاع مقدس است. در این داستان، مینا و دوستانش خود را برای مسابقه نقاشی آماده می‌کنند. موضوع نقاشی از طرف خانم سپیدی به آنها اعلام می‌شود: «1. جبهه و جنگ و 2. موضوع آزاد». مینا مدادش را در دست گرفت و پدرش و خانه و ایوان و باغچه‌ی منزل خود را به تصویر کشید و درباره‌ی موضوع دیگر فکر کرد و صورت رزمنده‌ای را کشید، همانند پدرش. معلم وقتی نقاشی را دید، تعجب کرد. چون مینا پیشانی‌بندی را بر روی چشمان رزمنده بسته بود. چند روز بعد، نمایشگاهی از نقاشی بچه‌ها در مدرسه تشکیل شده بود و خانم سپیدی متوجه چشمان نابینای پدر مینا می‌شود.
نه، من نمی‌ترسم
نوشته الف. شعبان‌نژاد با همکاری وزارت ارشاد اسلامی. - تهران: پیام آزادی، (چاپ هفتم): 21.1372 ص.
بالای عنوان: مجموعه داستان نوجوانان.
مندرجات: تقدیم به تو که بهترین نعمت‌های خدا را داری؛ نه، من نمی‌ترسم؛ هفت سین خانه ما هفت شین شد؛ معلم ما.
از این مجموعه، سه داستان در ارتباط با دفاع مقدس است. داستان «هفت سین خانه‌ی ما هفت شین شد» حکایت خانواده‌ای است که شب سال تحویل در خرمشهر سفره هفت سین چیده‌اند و مادر می‌گوید: عید ما وقتی است که متجاوزان را از کشور خود بیرون کنیم. صبح روز عید، بستگان به دیدن آنها می‌آیند. ولی ناگهان صدای مهیبی می‌آید و راوی داستان هنگامی که به هوش می‌آید و سراغ پدر و مادرش را می‌گیرد، به او می‌گویند که آنها به سوی خدا رفته‌اند. صدای پدر در گوش وی طنین‌انداز است که: «چون در راه خدا می‌جنگیم، باید کوشش بیشتری کنیم». هفت نفر از خانواده‌ی راوی شهید شده‌اند.
[ صفحه 1179]
هدیه‌ام آشیانه کبوتر است
یوسف قوجق. - تهران: نشر پیدایش، (چاپ دوم): 1375.
119 ص.: مصور. - (ادبیات جنگ).
بالای عنوان: مجموعه داستان برای نوجوانان.
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: هدیه‌ام آشیانه کبوتر است؛ تشنه مثل رمل؛ شبی قبل از عملیات؛ انگار کسی آن جا نبود؛ من هم می‌مانم؛ افسری که هیچ ستاره‌ای نداشت.
رزمنده‌ای در حال نگهبانی است. در سنگر روبه‌رو، نگهبان عراقی نیز مواظب اوست. نگهبان عراقی افسر فرمانده‌اش را به قتل می‌رساند و هنگامی که برای نگهبان ایرانی آذوقه می‌آورد، هدف تیرها و ترکش خمپاره‌ی نیروهای عراقی قرار می‌گیرد. «تشنه مثل رمل» حکایت محاصره شدن گروهی از رزمندگان و تلاش برای آب رساندن به آنها است. ولی وقتی موفق می‌شوند آب به منطقه برسانند، کسی را پیدا نمی‌کنند. ظرفهای آب را در میان رملها رها کرده، دعا می‌کنند که رزمنده‌ها آنها را پیدا کنند. در «شبی قبل از عملیات»، افراد، رزمنده‌ای را جاسوس می‌دانند. ولی او در زیر نور ماه مشغول خواندن دعای کمیل است. در «انگار کسی آنجا نبود»، کودکی با رزمنده‌ای دوست می‌شود و در پایان عملیات که هیچ کس باقی نمانده است، کودک، غذایش را با او تقسیم می‌کند. «من هم می‌مانم»، حکایت پیرمردی است که می‌خواهد در خط بماند و عقب نرود، ولی رزمندگان او را می‌برند. «افسری که هیچ ستاره نداشت» در مورد اسرای عراقی است.
یک آسمان منور
نوشته داوود امیریان. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، واحد کودک و نوجوان، 1376.
46 ص. - (حکایتهای جنگ؛ 3: حکایتهای جنگ؛ 4).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: A Sky Filled with Illuminnating Rockets
شمارگان: 3300 نسخه.
نویسنده داود امیریان کتاب را به فرماندهان شهید لشکرهای اسلام و غواص اقیانوس شهادت شهید عبدالله شکوفه تقدیم کرده است.
مندرجات: یک آسمان منور؛ مهمان ناشناس؛ بعد از غبار؛ جشن پتو.
کتاب حاوی چهار داستان درباره رزمندگان و جبهه‌های نبرد حق علیه باطل است. «یک آسمان منور»، درباره‌ی حضور نوجوانان در جبهه‌ها و برپایی مراسم باشکوهی در جبهه از سوی آنان است. داستان دوم - با عنوان «مهمان ناشناس» - از ورود نیروهای اعزامی جدید به جبهه و داخل سنگرها و برخورد مهرآمیز بسیجیان با یکدیگر سخن گفته است. در داستان سوم، «بعد از غبار»، از عشق بسیجی‌ها برای شرکت در عملیات، گذشت و اخلاص نیروهای امداد و بهداری در کمک رساندن به مجروحان سخن گفته شده است. در داستان «جشن پتو» به نمونه‌ای از شوخیهای رزمندگان در جبهه و روحیه‌ی بالای رزمندگان دسته‌ی شهید بهشتی بیان شده است.
یک تکه نان، هشت داستان کوتاه
غلامرضا آبروی. - قم: حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی، مرکز انتشارات، (چاپ سوم): 1375.
96 ص. - (دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات، 407).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Yek Tekke Nan: A piece of Bread
برای گروه‌های سنی «ج» و «د».
[ صفحه 1180]
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: عکس؛ اعلامیه؛ نامه؛ مثل یک مرد؛ کجا بودی؟؛ یک تکه نان؛ انبردست؛ گریز.
این کتاب حاوی هشت داستان کوتاه است که از بین آنها فقط داستان «نامه» در ارتباط با دفاع مقدس است. «نامه»، ماجرای صادق، پسر بچه‌ای است که ظاهرا پدر او شهید شده و عکس او در طاقچه‌ی اتاق معرف این مسأله است. صادق در اثر آشنایی با دوست دیگری به نام هادی، قرار می‌گذارند تا نامهای را برای امام خمینی (ره) بنویسند و پس از ارسال نامه، صادق همیشه در انتظار رسیدن جواب نامه خود از طرف امام (ره) است. وی بارها در اثر شنیدن صدای موتور به در منزل می‌آید ولی هر بار به جای دیدن موتور نامه‌رسان، با افراد دیگری روبه‌رو می‌شود. تا این که به طور اتفاقی متوجه می‌شود نامهای خیس شده در باغچه‌ی منزل افتاده است و پس از دقت متوجه می‌شود نامه‌رسان، نامه‌ی امام را هنگامی که کسی در منزل نبوده، از بالای در به داخل خانه انداخته است.
یک شهید، سرمشق ما
نویسنده رفیع افتخار. - قم: حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی، مرکز انتشارات، (چاپ اول): 31.1378 ص.: مصور.
شمارگان: 5000 نسخه (رقعی).
«یک شهید سرمشق ما» و «ناز بالش» عناوین دو داستانی است که برای نوجوانان به رشته تحریر درآمده و در این کتاب به چاپ رسیده‌اند. داستان اول ماجرای نوشتن انشایی با موضوع معرفی یک شهید است. آقای عباسی، معلم انشاء، هر دو نفر از دانش‌آموزان را به عنوان یک گروه برای نگارش انشاء به همکاری وامی‌دارد. در این میان، علی (راوی داستان) با بهروز همگروه می‌شود. بهروز چندان اهل درس نیست و از سویی با علی نیز رابطه‌ی خوبی ندارد؛ از این رو، بهروز از همکاری سر باز می‌زند و علی، ناگزیر، به تنهایی نوشتن انشاء را بر عهده می‌گیرد. او زندگی، رشادت و نحوه‌ی شهادت شهید محمد طره‌چی طوسی را در قالب انشاء شرح می‌دهد و آن را کار مشترک خود و بهروز اعلام می‌کند. با این امید که....
[ صفحه 1181]
داستان
آبی مثل آسمان: بر اساس خاطرهای از دوران نوجوانی سردار سرلشکر شهید یوسف کلاهدوز
نویسنده: علی آقاغفار؛ تصویرگر: محمدحسین کارگر شریف؛ ویراستار: محمدباقر شمسی‌پور. - تهران: کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و 36 هزار شهید استان تهران، کمیته انتشارات، 1376.
30 ص. - (مجموعه قصه‌های سرداران شهید، 3).
این کتاب برای کودکان 9 تا 12 سال نوشته شده است.
داستان از زبان یکی از همکلاسی‌های یوسف نقل شده است. پدر راوی داستان با سعی و تلاش زیاد، به سختی می‌تواند مخارج زندگی آنها را تأمین کند. راوی به علت نداشتن لباس گرم، چند بار از سوی ناظم مدرسه مورد مؤاخذه قرار گرفته است. آن روز صبح نیز، نوجوان با فکری آشفته و با ترس از ناظم - در حالی که از سرما می‌لرزد - عازم مدرسه است که یوسف با او روبه‌رو می‌شود. یوسف با دیدن نوجوان لرزان و با یادآوری تهدید ناظم، لباس گرم تازه‌ی خود را که مادرش بافته و او برای اولین بار به تن کرده است، در می‌آورد و با اصرار به دوستش می‌پوشاند و خود به خانه بازگشته، لباس گرم کهنه‌اش را می‌پوشد. در پایان کتاب، شرحی کوتاه از زندگی، سجایای اخلاقی و مبارزات سردار شهید یوسف کلاهدوز، راه‌اندازی سپاه پاسداران، تلاش او برای شکستن حصر آبادان و سرانجام، شهادت او در سانحه‌ی هوایی به چاپ رسیده است.
آتش در خرمن
نوشته حسین فتاحی؛ نقاشی از مهدی کریم خانی. - امیرکبیر، کتابهای شکوفه، 1367.
140 ص.: مصور (بخشی رنگی)، نقشه. - (جوانه؛ 111).
طراح روی جلد: مهدی کریمخانی.
گروه سنی «د».
شمارگان: 6500 نسخه.
این کتاب، داستانی از روزهای آغازین جنگ تحمیلی ایران و عراق در مالکیه، یکی از روستاهای مرزی کشور عزیزمان، ایران است. راوی داستان، رحمان، چوپان گوسفندهای کدخدای ده است و خاله طوبا، تنها فرد باقی مانده از خانواده‌اش است. کدخدا، از خبر آمدن عراقی‌ها خوشحال است، ولی بقیه مردم ده همه ناراحت هستند و قصد مقابله با متجاوزان را دارند. خاله طوبا برای بردن رحمان به آنجا آمده، ولی کدخدا او را نگهداشته است. عراقی‌ها می‌آیند و همه‌ی مردم، ده را ترک می‌کنند. متجاوزان از ترس، ده را با خاک یکسان می‌کنند. حملات ایذایی مردم و بسیجی‌ها شروع می‌شود. خاله طوبا به اسارت برده می‌شود و رحمان که مریض شده است، به کمک دوستش، پس از زحمات زیاد موفق به فرار می‌شود. او پس از بهبود، به بسیج می‌پیوندد و برای دفاع از میهن به سوسنگرد می‌رود.
آخرین سیب
نویسنده مریم جمشیدی؛ تصویرگر محمد فدوی. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، (چاپ اول): 15.1376 ص.: مصور (رنگی).
گروه سنی «ب».
شمارگان: 3000 نسخه.
[ صفحه 1182]
داستان این کتاب درباره‌ی پسری است که پدرش هنگام رفتن به جبهه برای او تصویر درختی را می‌کشد که روی آن 61 سیب وجود دارد. او به پسرش می‌گوید اگر هر روز یک سیب از درخت بکنی، من تا کندن آخرین سیب پیش شما خواهم بود. اما پس از مدتی خبر شهادت پدر می‌رسد و او که همچنان منتظر بازگشت پدر است آخرین سیب درخت نقاشی شده را نمی‌کند. شبی پدرش در حالی که آخرین سیب را در دست دارد به خواب پسرش آمده و به قولی که داده بود، عمل می‌کند و از پسرش می‌خواهد تا فردا آخرین سیب را از روی درخت نقاشی بردارد و منتظرش نباشد. صبح روز بعد هنگامی که پسر از خواب بیدار می‌شود، سیبی را در دستان خود می‌بیند.
آخرین منجوق
نوشته مهدی مجتهد؛ تصاویر از محمدحسین تهرانی. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، (چاپ دوم): 31.1376 ص.: مصور (رنگی).
گروه سنی «ب» و «ج».
بالای عنوان: تقدیم به بچه‌های بهبهان
شمارگان 20000 نسخه.
قصه‌ی حاضر درباره‌ی کودکی به نام لیلا و چلچله‌هایی است که در منزل آنها لانه می‌سازند و پس از بزرگ شدن جوجه‌ها، کوچ می‌کنند. هنگامی که لیلا معنی کلمه‌ی کوچ را از بی‌بی سؤال می‌کند، وی می‌گوید یعنی «رفتن به شهر دیگر و سپس بازگشتن به شهر خویش». پس از مدتی لیلا متوجه می‌شود پدر و مادر و بی‌بی مضطرب هستند و کلماتی چون «دشمن»، «جنگ» و «مقاومت» را می‌شوند که برای او تازه است. روزی وقتی از خواب بیدار می‌شود متوجه اثاث‌کشی و شلوغی خیابانهای شهر می‌شود. به ناگاه صدای وحشتناکی می‌شنود. آنها مدتی در اردوگاه و چادر زندگی می‌کنند. عید همان سال دوباره از بی‌بی معنی کوچ را می‌پرسد و به او می‌گوید: «ما که دیگر شهر نداریم، پس چگونه کوچ کنیم؟» ولی بی‌بی به او می‌گوید که دوباره شهر را آباد خواهند کرد و همراه با چلچله‌ها به شهر بر خواهند گشت.
آرامش
نوشته رضا زارع؛ نقاشی از م. فضلی. - [بی‌جا: بی‌نا]، (چاپخانه طوفان)، 1371.
31 ص. مصور.
برای گروه سنی «د».
راوی داستان، مازیار و محمد سه نیروی بسیجی هستند که آماده شرکت در عملیاتی می‌شوند در آخرین لحظات نیروی جدیدی به نام احمد به آنها می‌پیوندد که می‌گوید از نیروهای ارتشی است و به میل خود به خط مقدم آمده است. به دلیل مخالفت با تصمیم فرمانده گروهان، راوی و محمد و مازیار قصد شرکت در عملیات را ندارند، ولی بالاخره در عملیات شرکت می‌کنند و پس از یک سلسله اتفاقات، راوی و مازیار و محمد اسیر عراقی‌ها می‌شوند. در ادامه وقایع نیروهای خودی می‌رسند و به نجات آنها می‌آیند. ولی محمد تیر می‌خورد و شهید می‌شود و کمر مازیار نیز در اثر شکنجه‌های عراقی‌ها می‌شکند.
آرزوی شهادت
نوشته‌ی پرویز محمدی (مهیار). - (تهران: [بی‌نا]، 15.1362 ص.
برای گروه سنی «د».
شمارگان: 2000 نسخه.
[ صفحه 1183]
نویسنده کتاب خاطراتی از دوست شهیدش به نام حمید را بازگو می‌کند. حمید دانش‌آموزی است که پس از شنیدن سخنان رزمندگان، شور و عشق شهادت در دلش زنده می‌شود. پس از راضی کردن پدر و مادر خود برای حفظ اسلام و مملکت خویش به جبهه می‌رود. او پس از گذراندن چهار ماه و اندی در منطقه‌ی مریوان و دزفول، به خانه برمی‌گردد. ولی مجددا به جبهه می‌رود و به آرزوی خود رسیده، شهید می‌شود.
آزاده
نویسنده مازیار تهرانی؛ نقاش پریما شاهین‌مقدم. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، (چاپ اول): 16.1371 ص.: مصور (رنگی).
این کتاب برای گروه سنی ب نوشته شده است.
آزاده دختر کوچکی است که سرگرم ورق زدن دفتر نقاشی خود می‌باشد. در یکی از صفحات، آهویی کشیده شده که در دام افتاده است. آزاده با پاک کن خود بند دام را پاک می‌کند و آهو با خوشحالی می‌رود. در صفحه‌ی بعد، آزاده، ماهی قرمزی را در تنگ بلور می‌بیند؛ گوشه‌ی تنگ را پاک می‌کند؛ آب روی دفتر پخش می‌شود و ماهی بیرون می‌افتد. در صفحه‌ی دیگری، مرغ عشقی در قفس گرفتار است. آزاده در قفس را پاک می‌کند و مرغ پرواز کرده، بر شانه‌ی او می‌نشیند. دفتر ورق می‌خورد و آزاده پدر خود را می‌بیند که اسیر و در زندان است. میله‌ها را پاک می‌کند، اکنون پدر آزاد است. رادیو بازگشت آزادگان سرافراز را به میهن اسلامی اعلام می‌کند. چند روز بعد، پدر، آزاده را در آغوش می‌کشد. چند روز بعد، آزاده دفتر خود را ورق می‌زند، همه‌ی ورق‌های آن سفید است. آزاده دریایی پر از ماهیهای رنگارنگ و در کنار آن یک جنگل سبز می‌کشد.
آن روز خواهد آمد
نویسنده هدی عربشاهی. - تهران: موسسه فرهنگی انتشاراتی الهگان، (چاپ اول): 150.1378 ص.
صفحه عنوان به انگلیسی: That Day Will Come
گروه سنی «د» دوره راهنمایی.
شمارگان: 3000 نسخه.
داستان بلند «آن روز خواهد آمد»، سرگذشت زوج خبرنگاری است که برای تهیه‌ی خبر به کشور جنگ زده‌ی بوسنی و هرزگوین مسافرت می‌کنند. سایه، دختری آبادانی است که خانواده‌اش را در نوجوانی در اثر بمباران از دست داده است و همراه خانواده‌ی همسایه‌شان به تهران آمده، عاقبت با علیرضا (پسر همسایه) ازدواج می‌کند. اما با گذشت پنج سال از ازدواج آنها، سایه (به دلیل تأثیر موج انفجارهای آبادان) هنوز نتوانسته است صاحب فرزندی شود. سرانجام سایه و علیرضا از طریق کار خبرنگاری در بوسنی و به وسیله‌ی هواپیمای هلال احمر وارد سارایوو می‌شوند. در خلال این مسافرت پر مخاطره با جنایات صرب‌ها و اتفاقات بسیار دیگری روبه‌رو می‌شوند.
آنها چه گناهی داشتند؟
نوشته و نقاشی مهدی رسولی. - تهران: اوج، 1362.
24 ص.: مصور (بخشی رنگی).
گروه سنی «ب».
این کتاب، به زبان ساده برای کودکان گروه سنی «ب»، (کودکان سالهای اول و دوم و سوم دبستان) نوشته شده است. داستان کتاب، حکایت اهالی دهکده‌ای در جنوب کشور است که یک روز صبح، مانند همیشه، از خواب بر می‌خیزند و کارهای روزانه خود را شروع می‌کنند ولی ناگهان هواپیماهای عراقی می‌آیند و دهکده را بمباران می‌کنند. همه چیز خراب می‌شود و از بین می‌رود و همه‌ی مردم بر اثر بمباران، شهید می‌شوند.
[ صفحه 1184]
آوارگان جنگی در اردوگاه
نوشته قدرت‌الله صلح میرزایی؛ نقاشی از بهمن زارعیان. - تهران: دادجو، [1363]. 16 ص. مصور.
عنوان از روی جلد.
گروه سنی ب و ج (سالهای دبستان).
سلمان بر خلاف میل عموی خود به خرمشهر می‌رود و در آن جا دوستش ابوذر را می‌بیند که خانه‌شان خراب شده است. بچه‌ها دور مدرسه جمع شده‌اند. سلمان به خانه‌شان می‌رود؛ همان جایی که پدر و مادرش کشته شده‌اند. وقتی به اردوگاه باز می‌گردد، عمویش او را بازخواست می‌کند که چرا تنهایی به شهر رفته است اما زن عمو از او طرفداری می‌کند. سپس گروه تئاتری که از تهران اعزام شده‌اند، با اجرای نمایشنامه‌ای روحیه‌ی مردم را بالا می‌برند، به طوری که عموی سلمان (اسکندر) نیز همراه سلمان و همسرش از اردوگاه جنگ زدگان راهی دزفول می‌شود. کتاب نشان دهنده‌ی روحیه‌ی مردم در آغاز جنگ و اثر تبلیغات جنگی بر روی مردم است.
آواز نیمه شب
داود غفارزادگان؛ به اهتمام شورای ادبیات مقاومت. - تهران: نشر صریر، 1376.
181 ص. - (ادبیات دفاع مقدس؛ رمان: نوجوان و جوان؛ 6).
گروه سنی جوانان و نوجوانان.
کتاب، داستان زندگی مردم در زمان بمباران شهرهاست. دختر نوجوانی که شاهد حملات وحشیانه‌ی عراقی‌ها به ایران بوده است، به قصد قصه‌نویسی، به نوشتن خاطرات خود می‌پردازد و زندگی خود، پدر و مادر و مادربزرگ و برادرهایش را، که یکی به جبهه رفته و دیگری در آرزوی رفتن به جبهه است، شرح می‌دهد. با وجود خطر بمباران، آنها در خانه‌ی کوچکی در جنوب تهران، به زندگی خود ادامه می‌دهند و با شرایط جدید سازگار می‌شوند. آنها خروسی دارند که قبل از هر حمله‌ی هوایی سه مرتبه می‌خواند. دختر سعی می‌کند داستان خروس را بگوید. مادربزرگ قصه‌های قدیمی را تعریف می‌کند. برادر رزمنده از جبهه به مرخصی می‌آید و شادی و خوشحالی در خانه موج می‌زند. کتاب با مرگ مادربزرگ، تولد کودکی در خانواده و ازدواج برادر رزمنده به پایان می‌رسد. نویسنده زندگی و شرایط یک خانواده‌ی کوچک و روابط آنها با همسایگان در زمان بمباران شهر و تلاش آنها را برای ادامه‌ی زندگی بیان می‌کند و برداشت دختر نوجوان را از بمبارانها و پی آمد آنها و مجروح، کشته و بی‌خانمان شدن افراد را نشان می‌دهد.
آی ابراهیم
نوشته غلامرضا امامی؛ نقاشی از بهرام خائف. - تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، (چاپ دوم): 16.1363 ص. مصور: رنگی.
برای گروه سنی ج، د.
کتاب «آی ابراهیم» داستانی خاطره گونه است و احساسات کودکان یک محله از اهواز را نسبت به پیرمرد کفاشی بیان می‌کند که محبت خاصی نسبت به رزمندگان دارد و کارهای آنها را به رایگان انجام می‌دهد، بعد از شروع جنگ، چون پیرمرد توان رفتن به جبهه‌ها را ندارد، برای افرادی که عازم جبهه هستند و یا خانواده‌های آنان، به رایگان و بدون منت کارهای کفاشی انجام می‌دهد. در این استان عشق او برای کمک به رزمندگان به تصویر کشیده شده و تأثیری که این عشق بر بچه‌ها می‌گذارد، نیز بیان شده است. شهادت پیرمرد در موشکباران اهواز، در داخل مغازه‌اش و در حالی که به تعمیر پوتین یک رزمنده مشغول بود، نشانگر روح ابراهیم‌وار اوست.
[ صفحه 1185]
از این جا تا بهار
ظریفه روئین. - سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، کارگاه قصه و رمان، 1376.
88 ص. - (کارگاه قصه و رمان).
طراح روی جلد: احمد آقا قلی‌زاده.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: From Here to Spring: A Novle
«از این جا تا بهار» داستان کودکی است که پدرش در جبهه گرفتار موج انفجار شده است. او شاهد فریادها و کتکهای پدرش است و نمی‌تواند دلیل محبت مادر خود را نسبت به پدر درک کند. در این بین دفترچه‌ی خاطرات پدرش به دست او می‌افتد. کودک که خود خاطراتش را هر روز یادداشت می‌کند، پس از خواندن دفترچه خاطرات پدر، با شجاعت، مهربانی، رشادت و روحیات پدر آشنا می‌شود و در انتهای خاطرات، زمانی که از موج گرفتگی پدر آگاه می‌شود، عشق به پدر را در نهاد خود می‌یابد. در این کتاب، تأثیر خاطرات یک رزمنده در خصوص شهادت دوستان، لحظات به یاد ماندنی و سختیها و خوشیهای زندگی در جبهه، بر یک کودک بیان شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
از حسین فهمیده تا جواد فروغی
م. ص. علمی. - مشهد: دانشگاه فردوسی، مؤسسه چاپ و انتشارات، 1372. ص.: مصور، عکس.
شمارگان: 5000 نسخه.
یادداشت‌ها: این کتاب برای نوجوانان نوشته شده است.
علی که دانش‌آموز است، با شنیدن وصف رشادت‌های شهید حسین فهمیده از معلم پرورشی، سعی می‌کند ادامه دهنده‌ی راه آن شهید باشد. او از معلم خود درباره‌ی جواد فروغی نیز مطالبی می‌شنود و پس از تلاش فراوان، علی رغم دوری راه و موانع دیگر، در جلسات قرآن جواد فروغی شرکت می‌کند و سخت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. از آن پس، او «تلاوت قرآن، به جای آوردن فریضه‌ی نماز در اول وقت و اخلاق نیکو» را روش ادامه دهنده‌ی راه شهید فهمیده و جواد فروغی می‌داند و با انجام این کارها دل مادر خود را - که به تنهایی بار مسؤولیت او را به دوش می‌کشد - شاد می‌کند